Het tv-programma ’Anita wordt opgenomen’, waarbij tv-presentatrice Anita Witzier eind vorig jaar in een gesloten psychiatrische instelling verbleef, kon alleen tot stand komen door harde druk op de cliëntenraad uit te oefenen. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw naar interne documenten van GGZ-Centraal, de organisatie voor psychiatrische zorg waar Witzier eind vorig jaar verbleef.
Na de eerste publicatie over de kwestie in Trouw liet GGZ-Centraal juist weten dat de tv-serie in ’goed overleg’ met de cliëntenraad tot stand is gekomen
Twee weken geleden werd in deze krant ook aandacht besteed aan de kwestie, toen naar aanleiding van een uitspraak van de Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden. De cliëntenraad Flevoland van GGZ-Centraal was in oktober naar deze landelijke commissie voor problemen op de werkvloer gestapt omdat ze de plannen voor tv-opnamen in de gesloten instelling Meregaard in Almere niet zag zitten. De cliëntenraad, met daarin ook cliënten van deze instelling, vond de tv-opnamen onder meer in strijd met interne regels over privacy.
’Goed overleg’
De commissie van vertrouwenslieden gaf hen gelijk, en kende de cliëntenraad verzwaard advies toe, wat betekent dat ze de uitzending konden blokkeren. Toch is de zesdelige tv-serie de afgelopen weken uitgezonden door de KRO-NRCV - de laatste aflevering vorige week maandag.
Na de eerste publicatie over de kwestie in Trouw liet GGZ-Centraal weten dat de tv-serie in ’goed overleg’ met de cliëntenraad tot stand is gekomen. Maar uit interne stukken blijkt dat er kort na de uitspraak van de commissie door de directie van GGZ-Centraal een spoedvergadering is ingelast waarin de cliëntenraad werd verteld dat de producent ’niet meer gestopt’ kon worden. Alleen al wanneer de cliënten de tijd zouden nemen om de uitspraak te bestuderen, dan zou de zorginstelling producent Skyhigh TV ’enkele tonnen’ moeten betalen.
Bij een andere locatie van GGZ-Centraal in Hilversum, waar ook een deel van de serie is opgenomen, verliep alles wel vlotjes. Maar in Almere werd de cliëntenraad laat ingelicht. De raad was al geschrokken van proefopnamen, waarin iemand urine drinkt, en waarin een cliënt zich als een panter gedraagt. Het stoorde de cliëntenraad dat behandelaars gevraagd zijn om op te zoek te gaan naar geschikte kandidaten en dat er overal wervingsposters hingen. De toezegging dat alléén cliënten die toestemming zouden geven herkenbaar in beeld zouden komen, en dat de beelden na één jaar van uitzendinggemist.nl zouden worden gehaald, overtuigde de cliëntenraad niet. Ze wees erop dat spijtoptanten de beelden waarschijnlijk nooit meer van internet kunnen verwijderen.
Nietigverklaring
Na een paar dagen piekeren, lieten ze begin oktober vorig jaar weten het besluit van de directie om de opnamen toe te staan nietig te verklaren, tot de commissie van vertrouwenslieden een uitspraak zou doen. Zo’n uitspraak is juridisch bindend. Dat ’Anita wordt opgenomen’ wel doorging, komt vooral omdat de directie de cliëntenraad te verstaan gaf dat de claim mogelijk ten koste zou gaan van de directe zorgverlening. Het volledige programma is opgenomen in de maanden ná de nietigverklaring.
Met het besluit om, ondanks de dwarsliggende cliënten, de opnamen toe te staan, nam GGZ-Centraal het risico dat alles voor niets zou zijn, met een claim als gevolg. De producent, de omroep, noch presentatrice Anita Witzier zijn volgens GGZ-Centraal betrokken geweest bij het proces rond het traject met de cliëntenraad. Of Skyhigh TV inderdaad dreigde tonnen te claimen toen het programma in de soep leek te lopen, wil mede-eigenaar Bernard van den Bosch niet bevestigen.
Bang
Dat ’Anita wordt opgenomen’ wel doorging, komt vooral omdat de directie de cliëntenraad te verstaan gaf dat de claim mogelijk ten koste zou gaan van de directe zorgverlening. Hierop kwamen de cliënten ’in gewetensnood’, zo valt in één van de stukken van GGZ-Centraal te lezen. ”We waren bang dat er bijvoorbeeld nog meer personeelsleden boventallig zouden worden verklaard”, zegt een woordvoerder van cliëntenraad Flevoland, ook cliënt bij de Meregaard.
De vraag waarom GGZ-Centraal, ondanks de interne strubbelingen, besloot door te zetten, wil de raad van bestuur niet beantwoorden. De organisatie zegt wel dat er ’op geen enkel moment sprake is geweest van druk vanuit de raad van bestuur of de directie naar de cliëntenraad toe’.
Witzier wist van niets
Presentatrice Anita Witzier wist niet dat de opnamen die ze eind vorig jaar maakte in een Almeerse instelling voor psychiatrisch patiënten tegen de zin van de cliëntenraad waren. Dat er op dat moment een procedure liep die de hele serie dreigde te ondermijnen, is haar nooit verteld.
Dat zegt Witzier als Trouw haar naar aanleiding van het onderzoek vraagt naar de interne strijd bij GGZ-Centraal. ”Ik ben maar bij één vergadering geweest, waar producent Skyhigh TV en GGZ-Centraal aanwezig waren. Tegen ons werd verteld dat alle neuzen de juiste kant op stonden. We zijn te goeder trouw geweest. Ben ik mijn broeders hoeder? Ik ben geen journalist. Er waren voor mij geen signalen dat dit speelde. We wilden juist transparant zijn over wat er in zo’n zorginstelling gebeurt, over wat het precies betekent om een psychiatrische aandoening te hebben. Jammer dat iets wat goed bedoeld is nu weer teniet wordt gedaan.”
Rel rond VUmc
De zaak bij GGZ-Centraal lijkt enigszins op die rond het Amsterdamse VUmc waar producent Eyeworks in 2012 opnamen maakte. Er ontstond een rel toen bleek dat veel patiënten pas ná de opnames om toestemming was gevraagd. Uiteindelijk is alleen de eerste aflevering uitgezonden. Het bedrag dat destijds als schadevergoeding door het ziekenhuis is betaald aan producent Eyeworks, was 187.000 euro, en is dus vergelijkbaar met de tonnen waar GGZ-Centraal over spreekt.
Skyhigh TV
Skyhigh TV is in 1999 opgezet door vier EO-medewerkers. De productiemaatschappij maakte onder meer ’Het Familiediner’ (EO), ’Uit de kast’ (KRO), en ’project P: Stop Het Pesten’ (RTL). Met het laatste programma, waarvoor met verborgen camera’s opnamen waren gemaakt, zocht Skyhigh TV ook de grenzen van de privacy op. Vorig jaar werd een aflevering verboden. De rechter oordeelde dat de bescherming van de persoonlijke levenssfeer zwaarder woog dan de vrijheid van meningsuiting.
Bron: Trouw / Alwin Kuiken (http://www.trouw.nl/tr/nl/4516/Gezondheid/article/detail/3934908/2015/03/30/Anita-wordt-opgenomen-kwam-tot-stand-na-dreigementen.dhtml)