Het tij is aan het keren wat betreft spiritualiteit binnen de geestelijke gezondheidszorg. Er is meer positieve waardering, veel meer dan een paar decennia terug. Toch is er nog steeds meer te leren rondom het begrip Spiritual Emergency, in het Nederlands vertaald als spirituele crisis of nood.
In de late jaren ‘70 beschreef psychiater Stanislav Grof een nieuwe categorie van ervaring onder de naam Spiritual Emergency, ook wel psycho-spirituele crisis genoemd. Deze categorie erkent de desoriëntatie die op kan treden bij ervaringen zoals een psychische opening, een Bijna Dood Ervaring, of andere ervaringen die niet binnen de categorieën van de psychopathologie kunnen worden verklaard.
Emma Bragdon PhD psychologe in de Verenigde Staten, doet al haar hele leven onderzoek naar de verschillende vormen van Spiritual Emergency. Ze wil het werkveld verder definiëren, en onderzoeken hoe we mensen in een spirituele crisis het beste kunnen ondersteunen. Door haar grote ervaring met mediteren en als student Sjamanisme kon ze dit terrein beter begrijpen door haar eigen ervaringen. Tussen 2001-2012 deed zij uitvoerig onderzoek hoe in Brazilië met Spritual Emergency wordt omgegaan. Op dit moment reist Emma Bragdon de hele wereld over om lezingen te geven en mensen op te leiden tot begeleider bij spirituele crisis.
Bragdon: “Ervaringen van Spiritual Emergency zijn er letterlijk al duizenden jaren. Stanislav Grof heeft echter een enorme bijdrage geleverd aan de psychologie en psychiatrie door deze ervaringen te gaan benoemen als Spiritual Emergency. Op deze manier wordt het mogelijk dit onderwerp beter te onderzoeken. We zullen in de psychologie en de psychiatrie dan ook meer aandacht moeten gaan besteden binnen aan dergelijke menselijke ervaringen, omdat deze, mits goed geïntegreerd, kunnen leiden naar een hoger niveau van functioneren.
In de vroege jaren ‘90 werd er een categorie opgenomen binnen de DSM, om spirituele en religieuze problemen te erkennen. Deze categorie dekt echter niet de lading die Grof met Spiritual Emergency bedoelde. Deze categorie erkent dat mensen door een herevaluatie kunnen gaan van hun religie, twijfels kunnen hebben over hun religie. Maar de categorie van Spiritual Emergency die Grof voor ogen had bedoelt iets anders: ervaringen die enorm desoriënterend en verwarrend kunnen zijn, maar die in principe kunnen leiden tot positieve transformatie van het bewustzijn zelf.”
Volgens Bragdon worden op dit moment 12 categorieën van Spiritual Emergency erkend:
1 Een herevaluatie van religie of spirituele geloofsovertuiging
2 De “Dark night of the soul”, zielsziekte
3 Evolutionaire crisis
4 Psychische opening, channeling, spirituele gidsen
5 Psychologische vernieuwing
6 De Sjamanistische reis
7 Ontmoeting met buitenaardsen
8 Mystieke staten
9 Het naar boven komen van een karmisch patroon
10 Kundalini ontwaken
11 Staten van bezetenheid
12 Bijna Dood Ervaring
In zekere zin belicht de DSM deze ervaringen wel correct, door ze te benoemen als cultuurgebonden en niet als psychopathologie. Dat doet echter geen recht aan het feit dat dergelijke ervaringen iemands leven compleet overhoop kunnen halen. Bij sommige mensen kan een plotselinge psychische opening heel veel onverwerkte emotionele zaken naar boven brengen, die vragen om een diepe verwerking en zelfreflectie.
Zijn spirituele ervaringen een aanwijzing voor psychopathologie?
Bragdon: “Voor mij zijn belangrijke vragen: Wat is Spiritual Emergency? Hoe kunnen we zorgen voor iemand die door zo’n fase heengaat? En hoe kun je voor jezelf zorgen wanneer je door zo’n fase heengaat?
Een paar decennia geleden dacht men nog dat iemand die sterk religieus was eigenlijk geestesziek was. Tegenwoordig wordt daar anders over gedacht. We weten nu dat mensen die een betekenisvolle band hebben met een religieuze of spirituele groep stabielere personen zijn en dat zij meer geluk in het leven ervaren. Veel mensen denken echter nog steeds dat wie sterk religieus of spiritueel ingesteld is een of ander psychologisch probleem heeft. We hebben wat dat betreft echt nog veel meer begrip nodig op deze gebieden.
Tegelijk is onze cultuur nog steeds erg geworteld in een materialistische kijk, een fysica die inmiddels achterhaald is. Velen van ons groeien nog op in de overtuiging dat alleen de fysieke werkelijkheid echt is. We hebben de nieuwste inzichten van de kwantumfysica die Einstein introduceerde nog niet geïntegreerd.”
Vooral hoogsensitieve personen kunnen erg intuïtief zijn, stelt Bragdon, doordat ze vibraties oppikken en subtiele energieën die andere mensen niet waarnemen, eenvoudigweg doordat zij meer sensitief zijn. Hoogsensitieve mensen hebben het vaak moeilijker tijdens het opgroeien, omdat datgene wat zij waarnemen vaak niet gewaardeerd wordt of zelfs helemaal niet series genomen wordt. Kinderen leren dan om dergelijke ervaringen te onderdrukken, omdat dat veiliger is voor hen in een cultuur die het bestaan van dergelijke subtiele energieën ontkent.
Bragdon: “Braziliaanse Spiritistische ziekenhuizen erkennen ‘onderdrukt mediumschap’ als een ‘buitengewone gevoeligheid die onderdrukt is geweest’. Zij erkennen dat onderdrukte sensitiviteit tot allerlei problemen kan leiden, inclusief het ervaren van psychosen en extreme stemmingswisselingen. De Braziliaanse ziekenhuizen merken dat mensen erg goed reageren op de gezamenlijke inzet van conventionele psychiaters en spiritistische healers. Deze spiritistische werkers ontvangen geen vergoeding voor hun werk, zij zijn vrijwilligers.”
Bragdon schreef meerdere boeken over dit onderwerp, waaronder “Kardec’s Spiritism” en “Spiritism and Mental Health”, een boek met vele referenties, waaronder hoofdstukken geschreven door Braziliaanse psychiaters en psychologen over diagnose en behandeling in Spiritistische psychiatrische ziekenhuizen.
Het gevaar van een spirituele bypass
“Er kleven een aantal gevaren aan het leiden van een sterk spiritueel leven. Een voorbeeld is natuurlijk de spirituele leiders die hun leerlingen seksueel of anderszins misbruiken. We kennen inmiddels de vele gevallen van seksueel misbruik binnen de katholieke kerk.
Een ander gevaar is het omzeilen van authentieke sociale connecties en intimiteit, door bijvoorbeeld te kiezen voor een celibatair leven, door te denken dat een celibatair leven ons spiritueler maakt.
Om werkelijk spirituele vooruitgang te maken zullen we de angsten onder ogen moeten zien die we hebben. We kunnen onze angsten niet omzeilen in meditatie of spirituele oefening. Om groei mogelijk te maken moeten we psychologische problemen onder ogen zien en de ontwikkelingsthema’s die er zijn.”
Dissociatie en trauma als een deur naar een andere werkelijkheid
“Eén van de dingen die me sterk bezighouden is het verband tussen dissociatie en trauma”, zegt Bragdon. “Trauma kan de ervaring van een Spiritual Emergency uitlokken. Een kind kan, wanneer hij fysiek, seksueel of emotioneel misbruik ervaart, dissociëren om zichzelf van de intensiteit van het trauma te verwijderen. Die dissociatie kan ertoe bijdragen dat er een verbinding ontstaat met de spirituele wereld.
Ik sprak eens met een vrouw die seksueel misbruikt was door haar vader. Zij had een verbinding gevormd met een spirituele gids in de tijd dat ze misbruikt werd. De gids hielp haar om de ondragelijke situatie met haar vader te doorstaan. Later in haar leven zocht ze de hulp van een psychotherapeut om de lading van het trauma te verminderen, en ook toen kreeg ze nog steeds de hulp van deze gids. Op dit moment leidt ze een vervuld leven, dankzij de psychotherapie en dankzij de spirituele hulp die ze ontving.”
Een geïntegreerde benadering
“In 2012 heb ik de organisatie Integrative Mental Health for You gestart (IMHU). IMHU organiseert cursussen online en op allerlei plaatsen ter wereld. Steeds meer mensen beseffen de noodzaak om meer te begrijpen van spirituele crisis en hoe men anderen kan helpen daarbij. Een geïntegreerde benadering is belangrijk in de geestelijke gezondheidszorg. Voor zowel lichaam, emotioneel leven als spiritueel leven van een mens moet plaats zijn. Artsen hebben niet altijd de tijd om al die aspecten ruimte te geven, en er is veel invloed van de farmaceutische industrie. Ik hoop mensen in ieder geval andere informatie mee te geven die kan bijdragen aan een meer geïntegreerde benadering van welzijn.”
Emma Bragdon heeft een PhD in psychologie. Ze groeide op als een erg sensitief kind in een wetenschappelijk georiënteerde familie. Als kind had ze het er moeilijk mee om haar eigen emoties te kunnen onderscheiden van die van de mensen om haar heen. Op haar 18e begon ze met mediteren en koos Suzuki Roshi als haar spirituele leraar van 1967 tot aan zijn dood in 1971. Ze ervoer allerlei hogere bewustzijnsstaten in meditatie en deed daarnaast Neo Reichiaanse therapie om psychologische blokkades op te lossen uit haar jeugd. In het lesgeven over Spiritual Emergency kan ze haar spirituele, psychologische en intellectuele interesses combineren.