Psychoserisico Marokkaanse migranten bij jonge mannen vijf keer hoger dan bij vrouwen

Opzienbarend: onder Marokkaanse migranten blijkt het psychoserisico bij jongemannen vijf keer zo hoog als bij vrouwen. Psychologe Els van der Ven zoekt een verklaring in het gedrag en de omgeving. De oorzaak is sociale uitsluiting. Haar aanbevelingen: meer validerende interventies om te voorkomen dat mensen vereenzamen. ”Sleutelfiguren binnen de eigen gemeenschap moeten de gevoelens van falen en vervreemding leren herkennen.”

Een psychose is geen enge en geheimzinnige hersenstoornis, maar veel normaler dan we aannemen. Volgens psychologe Els van der Ven begint het met heel herkenbare ervaringen. Gevoelens van achterdocht. Iets zien wat er niet blijkt te zijn. Het idee een speciale kracht te bezitten. Pathologisch wordt het pas als zulke ervaringen je leven gaan ontwrichten. Dat is bij migranten hetzelfde. ”Wat verschilt, is dat de psychotische stoornis ingekleurd kan worden door de culturele achtergrond. In de Marokkaanse cultuur bijvoorbeeld hebben djinns, een soort geesten, invloed op mensen waardoor ze denken dat gedachten niet van henzelf zijn.”

Achterdochtiger

In haar proefschrift Ethnic minority position as risk indicator for autism-spectrum and psychotic disorders komt Van der Ven met tamelijk sensationele en ook zorgwekkende onderzoeksresultaten. Het lidmaatschap van een minderheid leidt tot een verdubbeling van het psychoserisico. Dat zet zich door in de tweedegeneratie migranten. Onder Marokkaanse migranten in Nederland blijkt dit risico bij jongemannen zelfs vijf keer zo hoog als bij vrouwen. Over de oorzaak hiervan is zij vrij stellig: sociale uitsluiting. ”Het chronische gevoel een buitenstaander te zijn kan op den duur een pathologisch effect hebben. Dat zie je ook bij kinderen die gepest worden. Ze trekken zich terug omdat de wereld geen veilige plek is. Ze vereenzamen en worden steeds achterdochtiger. Dat is het meest waarschijnlijke mechanisme.”

Hoge verwachtingen

Hoe meer iemand dus in een minderheidspositie wordt gedrukt, hoe groter het risico op het ontwikkelen van een psychose. Naast vervelend en verdrietig voor de personen zelf is dit ook een groot maatschappelijk probleem, vindt Van der Ven. Er is uiteraard het dure kostenplaatje. ”Maar daarnaast gaat er veel potentie en talent verloren. Een psychose ontwikkelt zich namelijk in de fase van puberteit en jongvolwassenheid. Dat is juist het moment waarop mensen een opleiding volgen of een carrière starten. Dat drukt flink op de samenleving.”
Waarom vormen met name Marokkaanse jongemannen zo’n kwetsbare groep? Een definitieve verklaring heeft Van der Ven niet. Ze vermoedt dat het met hun hoge sociale status thuis en in de eigen gemeenschap te maken heeft. ”Terwijl de meisjes kansen grijpen die ze anders niet hadden gehad, krijgen de jongens met te hoge verwachtingen te maken. Het gebrek aan succes kan ertoe leiden dat zij zich uitgesloten voelen. Iets dat wordt versterkt door te weinig ouderlijke controle, discriminatie en zich niet thuis voelen in zowel gastland als eigen gemeenschap.

Ontheemd zijn

Vooral de laatste risicofactor is interessant. Van der Ven: ”Jongens in het onderzoek vertelden mij dat zij in Marokko worden gezien als rijke Europeanen. Komen ze terug in Nederland dan zijn ze Marokkaan. Ze voelen zich ontheemd, ze vertrouwen hun omgeving niet meer en dat maakt hen psychisch kwetsbaar.” Een dergelijke constatering is een reden te meer om geen verdeeldheid aan te wakkeren, vindt zij. ”Dit kan een toename van nieuwe psychosegevallen tot gevolg hebben.”

Van de andere kant zou er meer steun vanuit de eigen gemeenschap moeten komen. Het is bekend dat een sterke groepscohesie een beschermend effect heeft tegen psychosen. Van der Ven ziet hier een taak weggelegd voor sleutelfiguren zoals een imam of voetbaltrainer. ”Zij zouden de gevoelens van falen en vervreemding moeten leren herkennen en validerende opmerkingen maken in de trant van: Zoals jij bent, kan je waardevol zijn. Je doet ertoe en bent goed zoals je bent.”

Omgevingsfactoren

Opvallend is dat ze de oorzaken van psychosen zoekt in het gedrag en de omgeving. Van der Ven bekritiseert de sterk in zwang zijnde biologische psychiatrie ”Het is een vorm van blindstaren om de oorzaak van psychosen uitsluitend in hersenen en genen te zoeken. Er komen steeds meer bewijzen dat het brein verandert door bepaalde sociale ervaringen.” Ze steunt op de ’social defeat’ hypothese: het gevoel een looser te zijn is de gemene deler van een vijftal risicofactoren voor psychose: opgroeien in de stad, laag IQ, traumatische ervaringen, druggebruik en dus een voorgeschiedenis van migratie. ”Door psychose niet te reduceren tot een hersenstoornis heb je als behandelaar meer invloed en kun je gevarieerder interveniëren.”

Vluchtelingencrisis

In de toekomst wil Van der Ven zich vanuit de wetenschap bezighouden met de vluchtelingencrisis in de Europese Unie ”Je ziet dat men nu erg bezig is met de korte termijn. Ik denk dat het nuttig zal zijn om op grond van wetenschappelijke bevindingen uit migrantenonderzoek adviezen te geven. Door de juiste middelen in te zetten kunnen we voorkomen dat nieuwe migranten psychische klachten gaan ontwikkelen.”

Els van der Ven (1983) verdedigt haar proefschrift Ethnic minority position as risk indicator for autism-spectrum and psychotic disorders aan Maastricht University. Ze studeerde Psychologie aan de Universiteit van Utrecht en verkreeg haar master Neuropsychologie in 2007. Van 2008 tot 2010 werkte zij met jonge patiënten met psychose in het Douglas Mental Health University Institute in Montreal, Canada. Sinds 2011 is zij verbonden aan de School for Mental Health and Neuroscience aan Maastricht University.

Bron: Dichtbij (http://www.dichtbij.nl/maastricht/regionaal-nieuws/artikel/4244149/onderzoek-etnische-outsiders-riskeren-psychose.aspx)