Intensieve hersentraining kan psychiatrische en neurologische patiënten helpen

Herhaling vormt de hersenen. De positieve kracht van herhaling zou daarom veel meer benut moeten worden bij de behandeling van mensen met bijvoorbeeld een dwangstoornis of de ziekte van Parkinson, door intensiever specifieke functies te trainen.

‘We kunnen bij de Olympische spelen zien wat de effecten zijn van intensieve training’, aldus prof.dr. Odile van den Heuvel in haar oratie die zij op vrijdag 16 september houdt.

Hersenen bepalen het gedrag van de mens, maar andersom vormt het gedrag de hersenen ook. In goede en in slechte zin. De eindeloze herhaling in gedrag, zoals bij een dwangstoornis, leidt tot veranderingen in de hersendelen die betrokken zijn bij de uitvoering van die gedragingen. Omgekeerd geldt dit ook voor wenselijk gedrag, en daarom pleit prof.dr. Odile van den Heuvel ervoor de positieve kracht van herhaling veel meer te benutten in de behandeling van psychiatrische en neurologische ziekten, door het intensief trainen van specifieke hersenfuncties.

Muziekinstrument
Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk is de obsessieve-compulsieve stoornis, ook wel dwangstoornis genoemd. De dwangstoornis gaat gepaard met alsmaar terugkerende gedachten en zich herhalende rituelen. De symptomen ontstaan vaak vroeg in het leven en ontwikkelen zich meestal tot hardnekkige gedragspatronen die inslijten in het leven. Dit inslijten gebeurt ook op het niveau van de hersenen. De eindeloze herhaling in gedrag leidt tot veranderingen in de hersencircuits die betrokken zijn bij het gedrag. Dergelijke effecten van herhaling op de vorming van de hersenen zijn ook bekend van het trainen van juist gezonde, opbouwende vaardigheden, zoals het heel goed leren bespelen van een muziekinstrument.

Speltraining bij Parkinson
In haar oratie betoogt de hoogleraar neuropsychiatrie dat hersentraining kan leiden tot versterking of compensatie van hersencircuits, die door aanleg of ten gevolge van neurologische ziekten zwakker zijn. ‘We kunnen bij de Olympische spelen zien wat de effecten zijn van intensieve training. Diezelfde Olympische ambitie is nodig om de vaak chronische gedragspatronen bij psychiatrische ziekten te doorbreken, maar ook om te compenseren voor schade in de hersenen die ontstaat door neurologische ziekten, zoals de ziekte van Parkinson.’ Van den Heuvel wil de natuurlijke compensatie, die in eerste instantie optreedt bij de veroudering van het denken bij Parkinson, versterken door de communicatie binnen hersennetwerken spelenderwijs te verbeteren tijdens een speltraining. De verwachting is dat zo de overgang naar de dementie die sommige patiënten met de ziekte van Parkinson ontwikkelen, uitgesteld kan worden.

Kleinere hippocampus bij dwangneurose
Een verschenen artikel van Van den Heuvel in the American Journal of Psychiatry ondersteunt haar verhaal. Uit deze publicatie blijkt onder andere dat volwassen patiënten met een dwangneurose een kleiner volume hebben van de hippocampus, het centrum in de hersenen voor leren en geheugen, en een groter volume van het pallidum, een diep gelegen hersenkern die belangrijk is voor de uitvoering van handelingen. De pallidum-bevinding was het meest uitgesproken in de groep patiënten die de dwangstoornis al in de kinderjaren heeft ontwikkeld. Dit suggereert dat het grotere pallidum het resultaat is van jarenlang bestaande dwanghandelingen. De resultaten reflecteren het zogenaamde ‘use-it-or-lose-it’ fenomeen: in de hersenen worden de cellen die onderdeel vormen van sterk actieve hersencircuits relatief beter behouden.

Valerius Symposium 2016
Voorafgaand aan de oratie ‘De kracht van herhaling’ van prof.dr. Odile van den Heuvel vindt het jaarlijkse Valerius Symposium plaats. Het thema is dit jaar is Lifespan development: vulnerability & plasticity.

Bron: Persbericht VUmc (https://www.vumc.nl/afdelingen/over-vumc/nieuws/intensieve-hersentraining/)