"Genezing van Alzheimer heeft nog lange weg te gaan"

”De afgelopen jaren is er regelmatig hoopvol nieuws voor patiënten met de ziekte van Alzheimer: genezing is dichtbij! Ook onlangs weer: Nederlandse onderzoekers hebben mogelijk een manier gevonden om verkeerde eiwitten in de hersenen af te breken, en zij zijn hoopvol dat dit kan leiden tot genezing van dementie. Gelukkig zeggen ze wel dat ’de vlag nog niet uit kan’.” Dat schrijft Wilco Achterberg, hoogleraar institutionele zorg en ouderengeneeskunde in het LUMC in een blog.

Dat de vlag nog niet uit kan is volkomen juist, zegt Achterberg: ”Vele jaren van onderzoek naar allerlei ernstige hersenafwijkingen zoals Alzheimer en Huntington hebben geleid tot vele inzichten, en zelfs vele manieren om deze ziektes te stoppen of zelfs te genezen... bij de muis.
Knaagdieren worden genetisch gemanipuleerd om een model te hebben voor deze ziektes. In die modellen weet men ongeveer welk mechanisme tot ziekte leidt, en men slaagt er keer op keer in om modellen positief te manipuleren.”

Stap naar de mens

”De stap naar de mens mislukt echter iedere keer, ”zegt Achterberg. ”Vaccineren tegen de verkeerde eiwitten was effectief bij de Alzheimer-muis, maar bij de mens moesten de experimenten al snel worden stopgezet omdat ze tot hersenvliesontsteking leidden. Cafeïne, aspirine: allebei effectief in de Alzheimer-muis, maar het doet niets bij de mens. Schoorvoetend geven sommige onderzoekers toe dat we eigenlijk nog niet goed begrijpen hoe Alzheimer in de mens precies werkt; de theorie van ontstekingen en verkeerde eiwitten is duidelijk maar een deel van het verhaal en grote delen van het boek kunnen we nog niet lezen. Vele infectieziekten hebben wij succesvol bestreden, maar dat geldt helaas niet voor de chronische ziekten: we hebben er in de geneeskunde nog geen enkele echt genezen... ”

Achterberg: ”Ik pleit er daarom voor dat onderzoekers stoppen met het verspreiden van valse hoop. Zeg eerlijk dat het werken met muismodellen mogelijk in de toekomst iets kan opleveren, maar dat we nog een heel lange weg te gaan hebben voor we dit soort ziektes helemaal zullen begrijpen, laat staan genezen.”

Hoop maakt aantrekkelijk

’Toch blijven onderzoekers Hosanna roepen, ook omdat positieve aandacht en hoop hen aantrekkelijker maakt voor potentiële sponsors, zodat ze op volle kracht verder kunnen gaan met het genezen van kleine, genetisch gemanipuleerde dieren. Om dan weer na vele jaren te verzuchten dat het bij de mens misschien toch een beetje anders ligt. Een verzuchting die je in de stilte in een hoekje van een wetenschappelijk tijdschrift vindt, en niet tussen het optimistisch gekakel in krant, op tv of internet. En de patiënten van nu blijven gedesillusioneerd achter.”

Kleine oplossingen voor grote problemen

Het kan ook anders: op 13 september was ik bij de promotie van Marijke van Dijk. Zij onderzocht het effect van de Ontmoetingscentra dementie (centra waar mensen met dementie en hun verzorgers ondersteuning wordt geboden, red.). Een onderzoek dat zich bezig houdt met de mens met dementie van nu, en met het zoeken van kleine oplossingen voor de grote problemen die zij en hun mantelzorgers hebben. Heel concreet onderzoek, geen luchtfietserij, dat ons inzicht geeft in de zorg en behandeling die wij moeten geven. 

Resultaten van onderzoek met echte mensen met hun echte problemen zijn dikwijls bescheiden, maar wel toepasbaar: iedere stap telt hier echt. Ik vind: bescheidenheid past alle onderzoekers, ook degenen die mooie resultaten behalen met proefdieren.”

Wilco Achterberg is hoogleraar institutionele zorg en ouderengeneeskunde in het LUMC.

Bron: LUMC (https://www.lumc.nl/over-het-lumc/nieuws/2016/oktober/blog-alzheimer-te-genezen/)