Diagnosedrift, hoe onze labelcultuur kinderen tekortdoet

***--

Johan Atsma recenseert het boek van Sanne Bloemink

De cijfers zijn verontrustend, er is in Nederland sprake van een fors stijgend aantal diagnosen en labels onder kinderen. We diagnosticeren er wat op los, niet alleen in de GGZ bij volwassenen maar ook kinderen krijgen steeds sneller een label en vaak ook een bijpassend medicijn. Diagnosen als ADHD, ADD, Autisme en dyslexie komen in ons kikkerlandje significant vaker voor dan de prevalentie wereldwijd van die diagnosen. Sanne Bloemink vraagt zich in ‘Diagnosedrift’ af hoe dat kan en komt met een lezenswaardig boek dat zicht geeft op maatschappelijke processen en opvattingen over opvoeding, onderwijs en maatschappelijke druk die samen een cocktail vormen die lijdt tot de door haar gesignaleerde diagnosedrang en de bijbehorende medicalisering. Haar uitgangspunt, dat mag duidelijk zijn, is dat het de verkeerde kant opgaat met het diagnosticeren van kinderen, met name in de schoolsituatie. In ‘Diagnosedrift’ gaat ze op zoek naar verklaringen en zoals dat een journalist betaamt, boort ze daarvoor verschillende bronnen aan. Sanne Bloemink is journalist en moeder van 3 jonge kinderen. Ze heeft een tijdlang in New York gewoond en is sinds enige jaren weer terug in Nederland. Ze kent de dillema’s die gepaard gaan met schoolkeuze voor je kind, ze maakt dat ook in haar omgeving mee en signaleert de toenemende individualisering, het steeds steviger aangesnoerde harnas van normaliteit dat kinderen krijgen aangepast in het onderwijs en de maatschappij.

“Het gaat om algemene tendensen in de maatschappij die te maken hebben met een verminderd begrip voor alles wat anders is of afwijkt van het gemiddelde. Dat veroorzaakt stress bij kinderen en een sterke controlebehoefte bij ouders en opvoeders.”

De Wet Passend Onderwijs

In het hoofdstuk ‘De wereld van het gemiddelde’ wordt het begrip normaliteit belicht. Normaal is een tijdsgebonden begrip. Bloemink illustreert dat met talloze voorbeelden, ook hoe het opgroeien van kinderen tegenwoordig met zich meebrengt dat het kind meerdere keren langs de maatlat van een geldend gemiddelde wordt gelegd en de middelen die kunnen worden ingezet wanneer er van dat gewenste gemiddelde wordt afgeweken. De stap naar onderwijs is dan snel gezet want daar is afwijken van de norm al snel lastig en/of problematisch. Bloemink laat zien dat daar de diagnosedrift een logisch gevolg is van ingezet beleid van de overheid in de Wet Passend Onderwijs en het verdwijnen van de LOM scholen. Maar ook het ambitieniveau van ouders is een factor van betekenis in dit verhaal. Er wordt veel van kinderen verwacht, met name op cognitief gebied en juist dan kan een gestelde diagnose helpend zijn ten behoeve van gewenste extra ondersteuning. In het huidige onderwijs zijn er momenteel merkwaardig veel kinderen met dyslexie! 

Kijken naar symptomen, maar nauwelijks naar oorzaken

De medaille van de helpende diagnose heeft twee kanten, zo betoogt Bloemink verder. Stigmatisering en het begrip self fulfilling prophecy passeren de revue en telkens hebben we het dan weer over het afwijken van de gestelde of de impliciete norm. Langzaam maar zeker komt er in het boek logischerwijze de vraag op wat nou goed onderwijs is. In dat verband is zeker ook het hoofdstuk over de zich digitaliserende wereld van belang. En ook hier een genuanceerde analyse van wat er aan de hand lijkt te zijn. Eigenlijk is dat de teneur van het boek, een pleidooi voor nuance, een afwijzing van het versimpelen middels een normaliteitsdoctrine en het accepteren van diversiteit. Door nader in te gaan op wat we als afwijking geneigd zijn te zien, toont Bloemink aan dat de werkelijkheid veel complexer is dan een diagnose soms doet geloven. De DSM komt nog even voorbij en ook die wordt kritisch bekeken. In de drang tot diagnose wordt vooral gekeken naar symptomen maar nauwelijks naar oorzaken. Het symptoom wordt de kwaal. En medicalisering de oplossing! Wat dat betreft past dit boek in een actieve beweging in de GGZ die diagnosedrift en medicalisering ter discussie stelt met namen als Jim van Os, Trudy Dehue, Micha de Winter, Floortje Scheepers, Laura Batstra en anderen. 

Diagnosedrift is een genuanceerd boek geschreven door een betrokken journaliste die vanuit verschillende bronnen binnen en buiten de GGZ en het onderwijs een duidelijk punt maakt en je aan het denken zet als je dat al niet deed. Om de trend van diagnosedrift om te buigen is er dan op maatschappelijk gebied nog heel wat werk te verzetten. 

Sanne Bloemink: Diagnosedrift, hoe onze labelcultuur kinderen tekortdoet.
Uitgeverij AUP; 165 pagina’s; € 19,99. ISBN 978 94 6298 613 8