'Je hebt er gewoon geen zin meer in'

Tamara staat al twee jaar op een wachtlijst voor hulp

“Ik sta op een wachtlijst om hulp te krijgen voor een zware depressie en suïcidaliteit. Dit is ontstaan door mijn verleden. Ik ben opgegroeid met veel huiselijk geweld,” vertelt Tamara.

Door een veelheid aan oorzaken (zie: ‘Een veelkoppig monster’ (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3708845/nieuws/een_veelkoppig_monster.html)) zijn er al een langere tijd lange wachtlijsten voor psychische hulp bij de ggz. Patiënten worden van het kastje naar de muur gestuurd, Tamara (23) is daar een van.  Ze staat nu sinds medio 2017 op een wachtlijst. 

88.500 wachtenden
Tamara is niet de enige. In 2018 stonden in totaal 88.500 mensen op een wachtlijst voor geestelijke gezondheidszorg. De grootste wachtrij is voor mensen die psychische zorg nodig hebben. Mensen met een autistische stoornis wachten het langst: gemiddeld zo’n negentien weken. Dit kan uiteindelijk oplopen tot soms acht maanden, dat is drie keer zo lang als toegestaan.

De wachttijd bij GGZ instellingen mag namelijk niet langer zijn dan 14 weken, dat hebben zij afgesproken met zorgverzekeraars. In Nederland houden hier maar vier GGZ instellingen zich aan.

In 2017 ging Tamara voor het eerst naar de huisarts met haar depressie. “Ondertussen stond ik al op de wachtlijst bij Dimence. Het heeft toen ongeveer 4 maanden geduurd voordat ik überhaupt een intakegesprek had. Ik heb toen een intakegesprek gehad, en sindsdien sta ik op een wachtlijst. Ze weten niet waar mijn depressie vandaan komt,” vertelt Tamara.

Moedeloos 
“Het maakt je heel moedeloos. Ik heb nu ook zoiets van, laat maar zitten. Ik red het nu al zo’n lange tijd zonder hulp, dan red ik het voor de rest ook wel zonder hulp. Je hebt er gewoon geen zin meer in, om zo lang te wachten. Je krijgt er alleen maar meer stress van, terwijl je er juist alles aan wil doen om beter te worden.”

Tamara heeft al veel geprobeerd om bovenaan een wachtlijst geplaatst te worden. “Ik zit er elke dag achter aan. Ik bel heel veel. Ik heb het zelfs aan de telefoon nóg meer aangedikt omdat ik het gevoel heb dat dat moet. Hoe erger het is, hoe sneller je namelijk aan de beurt bent. Aan de telefoon zeggen ze keer op keer dat zij de wachtlijsten ook niet korter kunnen maken.”

Zelfmoord 
Uit onderzoek van onderzoeksbureau MediQuest blijkt dat 937 van de 1901 onderzochte GGZ-vestigingen minimaal één aanmeldtijd hebben die niet aanvaardbaar is. Dat is het aantal weken dat een patiënt moet wachten op een intakegesprek. Patiënten raken vaak zo moedeloos, dat het soms leidt tot zelfmoord. Psychiaters van het Leids Universitair Medisch Centrum stellen dat er steeds meer patiënten het ziekenhuis inkomen met een zelfmoordpoging. Uit cijfers van het Centraal Bureau Statistiek blijkt daarnaast dat in de afgelopen tien jaar het aantal geslaagde zelfmoordpogingen hoger is geworden.

Esther van Fenema, psychiater in het Leids Universitair Medisch Centrum komt oog in oog met deze extreme gevolgen van de lange wachttijden. Zo komen er mensen bij de eerste hulp na een zelfmoordpoging. “Op de intensive care komen patiënten binnen die een zelfmoordpoging hebben gedaan en vervolgens aangeven dat ze al zo lang op de wachtlijst staan en ten einde raad zijn.” vertelt van Fenema.

Tamara is ook suïcidaal en heeft vaak terugvallen op snijden. “Toen ik 15 jaar oud was sneed ik mezelf voor een langere periode. Op mijn 21ekwam dit terug, omdat het zo slecht met me ging. Ik lag weken lang in bed en ging niet meer naar school. Dat zijn de momenten dat ik het hardst hulp nodig heb.”

Toxische driehoek
De lange wachttijden bij het GGZ zijn geen nieuw probleem, dat speelt al jaren. Toch is het nog niet gelukt om dit probleem op te lossen. Volgens van Fenema komt dit door de ‘toxische driehoek’ binnen de zorg. “De GGZ, zorgaanbieders en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zitten al jaren met elkaar in greep. De zorgverzekeraars zijn bedrijven en proberen de financiële bedrijfsrisico’s af te wentelen op zorgaanbieders. De Nederlandse Zorgautoriteit is aangesteld als ‘marktmeester’, maar doet eigenlijk niet zo gek veel. De zorgverzekeraar houdt op deze manier altijd geld over waardoor de GGZ altijd verliest,” vertelt Esther.

Alternatief
Voor veel patiënten die wachten is een particuliere psycholoog geen optie. Om via de GGZ geholpen te worden, moet je doorverwezen zijn door de huisarts. Je komt dan op een wachtlijst voor een intakegesprek. Je kunt ervoor kiezen om naar een particuliere psycholoog te gaan, hier kun je vaak wel snel terecht. “Hiervan wordt heel veel niet vergoed. Dan wordt het heel erg duur, dat is voor mij als student geen optie. Ik heb een paar sessies gehad bij een particulier psycholoog, maar dat heeft mij 4800 euro gekost,” vertelt Tamara.

Toekomst
Met Tamara gaat het nu redelijk. “Ik heb ontzettend goede vrienden waar ik heel veel steun aan heb, ik heb een eigen plekje waar ik de rust kan vinden die ik nodig heb.” Maar nog steeds heeft zij veel dagen waarop het minder gaat. “Dan zit ik de hele dag huilend op de bank.”

In het Vervolgaanpak Plan 2019 dat tot de zomer loopt staat dat er meer regionale overleggen moeten komen waarin partijen samen vaststellen waar precies de grootste knelpunten binnen de regio liggen. Daarnaast worden er in 12 regio’s trajecten gestart voor betere samenwerking. Van Fenema ziet het echter niet gebeuren. “Het is tot nu toe nog niet gelukt. Het systeem faalt en zolang dat niet verandert zie ik het niet voor me dat de Treeknormen gehaald worden. Ik denk juist dat het nóg erger gaat worden.”

Juliette Essink is student journalistiek