Nora & Co, zeven meisjes in een eetstoornistragedie

*****

In het indrukwekkende ‘Nora @ Co’, het boek dat hij schreef nadat zijn dochter Nora overleed aan Anorexia Nervosa doet Koos Neuvel verslag van de ziektegeschiedenis van Nora. Hij doet dat op een nuchtere en persoonlijke wijze die je als lezer volop meeneemt in de verwarring, de wanhoop, de machteloosheid, de boosheid, frustratie (en alles wat je nog meer kunt verzinnen) van zijn dochter, van hemzelf en van zijn partner. In dit bijzondere relaas worden nog zes andere meisjes betrokken die in dezelfde periode ook lijden onder hun eetstoornis. Uiteindelijk leidt dat bij vijf van de zeven meiden tot de dood. Ze hebben elkaar leren kennen in de wereld van de eetstoorniskliniek, waarover later meer. 

“Het heden kleurt de blik op het verleden. Wie een kind kreeg dat naderhand een eetstoornis ontwikkelde, gaat onvermijdelijk op zoek naar de kiemen ervan in de vroege of iets latere jeugd.”
Een onvermijdelijkheid die volgens Neuvel enige nuancering nodig heeft. Had het voor het zelfde geld niet heel anders kunnen lopen? Zo dramatisch was die jeugd van hun kind toch helemaal niet?

Neuvel geeft in zijn boek chronologisch met een registrerende en analyserende blik zicht op de eetstoornis die zijn dochter Nora en het gezin te lijf ging en die eindigde in de dood van Nora.
“In de rollercoaster waarin ik mij de laatste jaren van het leven van Nora bevond, was er weinig ruimte voor bezinning, was er alleen het jakkeren van de ene hoogste staat van alarm naar de andere. Nu op niet zelfgekozen wijze enige rust is ontstaan, moet ik op mijn beurt de eetstoornis in de greep zien te krijgen. Maar om een tegenstander in de greep te krijgen, moet ik hem eerst doorgronden. Ik moet weten waarom en hoe het allemaal is ontstaan, daarom moet ik terug naar het allereerste begin, in het bijzonder dat van Nora.”

En dan begint het. Pijnlijk nauwkeurig en met een moeilijk voorstelbare nuchterheid gaat Neuvel aan de slag. Het boek valt in drie thema’s uiteen: ‘Beginpunten’, waarin het ontstaan, mogelijke oorzaken en aanvliegroutes van de eetstoornis worden belicht. Met de focus op zijn dochter worden ook de zes andere jonge meiden telkens kort voor het voetlicht gebracht en dat geeft een goed perspectief op de eetstoornis in allerlei varianten. ‘In behandeling’ schetst daarna een soms angstwekkend beeld van het therapeutisch circuit in de vorm van dagbehandelingen, opnames in een eetstoorniskliniek, ziekenhuis opnames, gedwongen behandelingen, vooruitgang en terugval. In heldere taal zie je dat vooral de opname in een kliniek ook kan leiden tot een verergering van de problematiek in plaats van het beoogde herstel. In de kliniek verleiden de meisjes elkaar eerder tot een strijd wie er het dunste is dan elkaar te stimuleren naar herstel. Het zijn meiden die vaak ambitieus zijn en tegelijkertijd zeer onzeker, met een laag zelfbeeld. Dat kan soms een tot de dood leidende combinatie zijn, daar waar ze in de kliniek ontdekken dat ze dat ene nou juist wel goed kunnen: stoppen met eten. In Nora @ Co lijkt dat groepsproces te leiden tot ongekende rampzaligheid in het verloop van de stoornis van deze zeven meisjes. 

Overigens worden er nog meer dilemma’s neergelegd en vragen gesteld over waar je nu als behandeling het meeste succes kunt boeken. Vanuit de premisse dat je eerst op gewicht moet zijn en vandaar uit mentaal ook tot meer in staat zult zijn, ontstaat de onwenselijke situatie dat Nora wordt geweigerd bij een kliniek voor een behandeling van haar ernstige angststoornis: ze moet eerst op gewicht zijn! Maar de eetstoorniskliniek weigert haar omdat de angststoornis te veel in de weg zit om aan een herstel te kunnen werken…

Het derde deel, getiteld ‘Op leven en dood’, beschrijft de onafwendbare gang naar het einde en het overlijden van Nora.
“Het is niets anders dan een tumor van de geest, bedenk ik. Een aanvankelijk klein, goed gelokaliseerd gedachtengezwel, een exces op het gebied van het eten, ondergaat spontane wildgroei. Alle denken wordt door die wildgroei aangetast, lamgelegd en uiteindelijk vernietigd.”
Die vergelijking met een tumor komt in het boek vaker naar voren, met aan het eind de constatering dat je al in een vroeg stadium van de ziekte zou moeten overgaan tot intensieve behandeling in plaats van pas als het heel slecht gaat. De kans op herstel is in het begin immers veruit het grootst. Daarnaast lijkt het van groot belang dat die behandeling thuis plaats vindt.
“Het blijven uitmaken van het reguliere sociale leven met familie, vriendinnen, school en hobby’s heeft de krachtigste therapeutische werking.”

De emoties die het lezen van dit boek in ieder geval bij mij veroorzaakten kunnen in de verste verte niet wedijveren met de maalstroom aan emoties die Neuvel en zijn gezin en de andere betrokken ouders moeten hebben ervaren en dat besef geeft dit treurige en vooral ook liefdevolle boek een ongekende lading en een aanbevelingswaardige hoeveelheid stof tot nadenken. Lezen dus!

Koos Neuvel: Nora @ Co, zeven meisjes in een eetstoornistragedie
Uitgeverij Podium; 297 pagina’s; prijs € 21,- ; ISBN 978 90 5759 986 6