Werken in de ggz: top-baan of tob-baan?

Over personeelstekort en werkplezier

Werken in de ggz, is het nog leuk? Dat vroegen we ons af toen we ons magazine over het onderwerp samenstelden. ’Top-baan of tob-baan? (http://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3714702/nieuws/topbaan_of_tobbaan.html)’, was de titel dan ook. Want er gebeurd van alles, en dat kan enerverend zijn, maar het lijkt soms of er meer problemen over het werken an sich zijn, dan dat je werkt aan problemen. Wat toch uiteindelijk de bedoeling moet zijn.

Personeelstekort lijkt te worden teruggedrongen

Hoe moeilijk het personeelsgebrek in de zorg lijkt op te lossen, blijkt in de eerste week van januari. Kamerleden willen graag van mensen uit de praktijk horen hoe zij denken dat het personeelstekort het beste kan worden aangepakt. Een commissie roept ervaringsdeskundigen op (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3706960/nieuws/goed_idee_om_het_personeelstekort_in_de_zorg_op_te_lossen_schrijf_deze_week_de_kamer.html) om mee te denken. De politiek weet het niet meer.

In de eerste maanden van het jaar halen veel verontrustende berichten de kranten. Werkgevers moeten meer aandacht besteden aan het behoud (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3707056/nieuws/werkgevers_in_zorg_moeten_meer_aandacht_besteden_aan_behoud_personeel.html) van personeel, niet alleen aan het werven van nieuw. De uitstroom doet een groot deel van die inzet teniet. Het roept volgens de commissie het beeld op van een vergiet: met de kraan open gaat er veel ‘water’ in, maar een groot deel daarvan loopt er echter razendsnel weer uit.
Er worden steeds meer uitzendkrachten (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3709433/nieuws/aantal_verliesgevende_zorginstellingen_neemt_af_aantal_uitzendkrachten_in_zorg_neemt_toe.html) aangenomen: de uitgaven daaraan stijgen met gemiddeld 15,8 procent. Dat is overigens aan het eind van het jaar niet veranderd. Het kost de ggz handenvol geld (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3749522/nieuws/inhuur_van_personeel_kost_ggz_handenvol_geld.html?page=1). Vooral de psychiater als zzp-er is een dure grap: zo’n 10-15 procent van de psychiaters blijkt liever als zzp-er aan de gang te gaan. Het is niet alleen duur, het brengt ook de continuïteit in gevaar.
(Over het waarom van de zzp-ende psychiater kun je lezen in ons magazine van maart (http://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3714696/nieuws/ik_verbaas_me_ook_wel_eens_over_dat_mega-salaris.html)).
Om het personeel vast te houden, tekenen GGZ Nederland en de NVvP in mei een intentieverklaring (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3718945/nieuws/ggz_nederland_en_nvvp_tekenen_intentieverklaring_voor_werkplezier_en_continuiteit_ggz.html): ze gaan zich inspannen voor het behoud van goede patiëntenzorg. Kernpunten van de verklaring zijn inspraak van en regie door professionals en een betere taakverdeling tussen disciplines. Puntje van aandacht: met ‘professionals’ wordt hier ‘psychiaters’ bedoeld.

Niet alleen aan psychiaters, ook aan verpleegkundigen is een groot tekort. Hoewel, in mei lijkt het tij te keren. Er is een hoopvol bericht dat het personeelstekort in de zorg sneller terugloopt dan verwacht (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3721497/nieuws/personeelstekort_in_de_zorg_neemt_in_snel_tempo_af.html). Het kabinet onderneemt veel actie om het personeelstekort in de sector terug te dringen, en dat lijkt aan te slaan. Het aantal mensen dat de zorg verlaat neemt echter ook toe. Volgens de cijfers is het verwachte tekort aan medewerkers in ieder geval teruggelopen naar 80.000 en mogelijk zelfs naar 55.000 in 2022. En in november hetzelfde bericht: het aantal werknemers in de zorg neemt toe (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3745813/nieuws/aantal_werknemers_in_de_zorg_neemt_langzamerhand_weer_toe.html). Er lijkt sprake van een trendbreuk. Helaas blijft de ggz wat achter (http://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3719880/nieuws/aantal_verpleegkundigen_neemt_toe_maar_niet_in_de_ggz.html). Al moet daar bij worden gezegd, dat er ook steeds meer banen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3709764/nieuws/aantal_banen_in_de_ggz_groeit_harder_dan_overige_zorg_en_welzijn.html) komen in de ggz.

Calamiteiten en beroepsgeheim

Het personeelstekort heeft zo zijn gevolgen. Het kost letterlijk mensenlevens (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3709874/nieuws/personeelstekort_in_ggz_kost_letterlijk_mensenlevens.html), concluderen Trouw en de Groene Amsterdammer na een uitgebreid onderzoek. GGZ Nederland probeert dat beeld bij te sturen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3709984/nieuws/ggz_nederland_geen_een-op-_een_relatie_tussen_een_calamiteit_en_personeelstekort_in_de_ggz.html) door de volgende dag te stellen dat dat verband écht niet één op één gelegd kan worden: er zijn altijd meerdere oorzaken voor een calamiteit.. Wrang genoeg krijgt de belangenorganisatie gelijk, als in mei de rechter GGZE vrijspreekt van dood door schuld (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3721073/nieuws/rechter_spreekt_ggze_vrij_van_dood_door_schuld_ondanks_tal_van_fouten.html?page=4) bij een in 2013 overleden patiënt. Er ging heel veel mis, zegt de rechter. Er was geen behandelplan, geen goede overdracht, niemand let op lichamelijke signalen, nauwelijks een goed medisch dossier. En dat terwijl er voldoende opleidingsmogelijkheden waren, de personele bezetting volgens de norm was en was ook de supervisie was gewaarborgd.

Onder druk staan het beroepsgeheim en de privacy. Meerdere incidenten stellen het beroepsgeheim ter discussie. De moord op Anne Faber door Michael P. komt in 2019 opnieuw in het nieuws. Eén van de zaken die daar misging, was de gebrekkige informatie-uitwisseling (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3722579/nieuws/na_michael_p_geen_overplaatsingen_meer_zonder_informatie.html?page=1) tussen de instellingen waar hij achtereenvolgens verbleef. Minister Dekker brengt daar verbeteringen in aan: vanaf 1 januari 2019 is het mogelijk gegevens uit het penitentiaire dossier te delen met de instelling voor forensische zorg waar een gedetineerde wordt geplaatst. Het is één van de gevolgen van de invoering van de wet op forensische zorg, die het beroepsgeheim op meerdere punten doorbreekt.
Ook de moorden die Thijs H. in mei pleegt, terwijl hij is opgenomen in een kliniek van Mondriaan, wakkert de discussie aan (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3722086/nieuws/publiek_belang_om_zuinig_te_zijn_op_beroepsgeheim.html?page=1). De Politiebond roept artsen op sneller zaken melden. De KNMG, NVVP en GGZ Nederland vinden de oproep begrijpelijk en invoelbaar, maar zien toch een publiek belang om zuinig te zijn op het beroepsgeheim.
Een anonieme tiplijn wordt overwogen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3724404/nieuws/anonieme_tiplijn_voor_medewerkers_ggz_helpt_niet.html?page=1), maar de overtuiging is dat die de problemen niet gaat oplossen.

Tot zover de discussie over de regels. Het gaat ook met enige regelmaat gewoon mis en komen patiëntengegevens door slordigheid op straat te liggen. Begin april wordt bekend dat dossiers van duizenden kinderen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3717432/nieuws/minister_diepgravend_onafhankelijk_onderzoek_naar_privacylek_bij_jeugdzorg.html?page=2) zijn gelekt door een fout bij Bureau Jeugdzorg Utrecht. De Minister kondigt maatregelen aan.
In augustus zorgt een foutje bij de ParnassiaGroep (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3730455/nieuws/foutje_van_parnassiagroep_450_mailadressen_openbaar_gemaakt.html?page=4) er voor dat 450 mailadressen van patiënten openbaar worden. En dan tikt de Autoriteit Persoonsgegevens in december ook nog eens Akwa-ggz op de vingers (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3749724/nieuws/autoriteit_persoonsgegevens_tikt_akwa_ggz_op_vingers_anonimiseren_rom-data_was_onvoldoende.html?page=1), omdat die de ROM-gegevens onvoldoende heeft geanonimiseerd.
Het zijn dit soort incidenten waarom mensen bezwaar maken (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3720700/nieuws/kleine_minderheid_heeft_bezwaar_tegen_uitwisseling_medische_gegevens_via_landelijk_schakelpunt.html?page=2) tegen uitwisseling van medische gegevens via een landelijk schakelpunt.

En verder….

Er gebeurde nog veel meer op het gebied van werken in de ggz. Voor de verpleegkundigen is vooral de Wet Big-II een zorgwekkende ontwikkeling. De protesten tegen de introductie van de regieverpleegkundige zijn fors, de kritiek is voor het bestuur van de V&VN reden om op te stappen.

Ervaringsdeskundigen zijn in opmars. Voor ons reden er een heel magazine (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3725044/nieuws/ervaringsdeskundige_een_vak_apart.html?page=3) aan te wijden. Al mogen ervaringsdeskundigen nog wat vaker worden bij het beleid worden betrokken (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3707676/nieuws/mind_mist_ervaringsdeskundigen_bij_vervolg_schakelteam.html?page=6), er zijn positieve ontwikkelingen te melden. Zo wordt een landelijk onderzoeksnetwerk opgericht (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3726335/nieuws/nieuw_onderzoeksnetwerk_van_ervaringsdeskundigen_in_de_ggz.html?page=2), en komen er meer opleidingsplaatsen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3732552/nieuws/meer_opleidingen_voor_ervaringsdeskundigen.html?page=2).