Voorbij het narcisme, in je relaties, familie en werk

Johan Atsma recenseert het boek van Mjon van Oers

“Wat een narcist ook doet, hoe groots het ook lijkt, het komt allemaal voort uit angst en uit angst komt nooit iets moois voort. Alles wat echt groots is, kan alleen gecreëerd worden uit liefde. Iets wat uit angst geboren is, werkt negatief. Angst vernietigt liefde en haalt het lachen, de luchtigheid, het licht en de levendigheid van het bestaan naar beneden.”

Ziehier een citaat uit ‘Voorbij het narcisme’ van Mjon van Oers. Als ervaringsdeskundige in de omgang met iemand met narcisme heeft ze zich tot taak gesteld om antwoorden te zoeken op het gebied van narcisme en om die zoektocht en daaruit voorkomende “eigenzinnige inzichten” met ons te delen. Nadrukkelijk stelt ze in haar verantwoording aan het begin van het boek dat het niet haar “(…) bedoeling is om kwaad te spreken over wie dan ook. Het gaat hier echter om een ernstige persoonlijkheidsstoornis, waarbij er sprake kan zijn van veel leed voor de omgeving.” Daar kun je geen speld tussen krijgen. Maar, het moet me van het hart, daarna gaat het kwaadspreken vrijuit haar gang. Het boek doet sterk denken aan een afrekening die in de vorm van beschrijvingen, ervaringsverhalen en adviezen een vorm krijgt. De DSM 5 stoornis Narcisme is de aanleiding om in dit boek een amalgaam van veroordelende, negatief geladen termen te gebruiken waarin “nep” nog een van de meest vriendelijke is.

Nu kan ik me er iets bij voorstellen wanneer je als slachtoffer van een relatie die niet goed verlopen is, overloopt van boosheid, verdriet en frustratie. Natuurlijk kun je slachtoffer zijn van een partner die lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis. En zeker kun je daardoor ernstig beschadigd zijn in je eigen welbevinden. Het is echter treurig om dit in een boek als een soort loterij te gaan voorstellen waarbij jij de pech hebt gehad om heel veel geld te betalen bij een achteraf zeer onbetrouwbaar gebleken deur tot deur verkoper en uit dit boek vervolgens kunt leren hoe dat je niet meer kan overkomen. Helaas is het leven niet zo eenvoudig en al helemaal niet op het gebied van de psychiatrische diagnoses. Was het maar zo simpel.

In een aantal hoofdstukken staat Mjon van Oers uitgebreid stil bij kenmerken en oorzaken van Narcisme en de risico’s die je als partner loopt in de relatie met een narcist. Aan het eind van elk hoofdstuk behandelt Van Oers een passende praktijksituatie. Aldus schildert ze een beeld van wat consequent ‘de narcist’ wordt genoemd en hoe met hem om te gaan. Het moet gezegd, met enige regelmaat wordt de nuance bepleit die in het boek zelf regelmatig ver te zoeken is. “De narcist die standvastig en onafgebroken ernaar streeft zichzelf te bevoordelen ten koste van anderen, komt uiteindelijk ten val, want de natuur duldt geen voortdurende en hardnekkige zelfzucht.” (…) “De eigenschappen die een narcist naar buiten toe laat zien, zoals charme, verantwoordelijkheidsgevoel, liefde enzovoort, zijn allemaal nep en slechts een middel om bewondering en aandacht te krijgen”.

Als zelfverklaard deskundige op het gebied van een ggz diagnose mag je ook compassie verwachten en analyses die verder gaan dan de oorzaak angst en een hele rij verwijtende termen die niet op het gedrag gericht zijn maar op de persoon. Ik denk dat ook narcisme als diagnose, als stoornis een meer analytische aanpak verdient waarbij natuurlijk niet uit het oog mag worden verloren dat een dergelijke stoornis veel leed kan veroorzaken. ‘De narcist’ als een reïncarnatie van de duivel neerzetten is niet gepast.

Het veroordelende taalgebruik dat steeds weer wordt gebruikt, zorgt er in ieder geval bij mij voor dat ik afhaak. Van Oers heeft de bedoeling met haar boek slachtoffers van relaties die door het narcisme van de een de ander tot wanhoop heeft gedreven tot steun te zijn. Ik vraag me ten eerste af of de diagnose Narcisme hier niet al te makkelijk en ongenuanceerd wordt gesteld daar waar een relatie onevenwichtig is gebleken en tot allerlei ellende leidde. Daarnaast vraag ik me ook af of een beeld schetsen van kwaadwillende daders en zielige slachtoffers daar een bijdrage toe levert.

Zeker wanneer je de pretentie hebt om een zelfhulpboek te schrijven waar lotgenoten en andere belangstellenden lering uit kunnen trekken kan een boek dat leest als een verhulde afrekening voor sommigen herkenbaar zijn, wellicht tot steun en misschien tot hulp. Daarentegen is het als een beschouwing nogal eenzijdig en qua toonzetting discutabel. Het geeft voldoende munitie voor de trend om iedereen die je vervelend vindt, ‘narcist’ te noemen.

Mjon van Oers: ‘Voorbij het narcisme, in je relaties, familie en werk’.
Uitgeverij AnkhHermes, 175 pagina’s; prijs: 18,50 euro. ISBN 97890 202 12662