Geestelijke gezondheidszorg en Covid-19 buiten onze landsgrenzen

Een collage van berichten uit het buitenland

‘De geestelijke gezondheid en het welzijn van hele samenlevingen zijn zwaar getroffen door de corona-crisis. Het herstel daarvan zou voor elk land centraal moeten staan en grote prioriteit moeten hebben’.
Dat is zo ongeveer de kernboodschap van het rapport ‘COVID-19 and the Need for Action (https://www.un.org/sites/un2.un.org/files/un_policy_brief-covid_and_mental_health_final.pdf)’ dat de Verenigde Naties halverwege deze maand uitbracht. Al eerder uitten Britse wetenschappers hun zorgen over de mentale gevolgen van de corona-crisis, een onderzoek in de VS was al even zorgelijk. Is het allemaal echt zo ernstig?

Eerst maar het rapport van de Verenigde Naties. De onderzoekers sommen een groot aantal oorzaken op voor het toegenomen risico op mentale problemen: mensen zijn van streek vanwege de gevolgen voor de gezondheid en de gevolgen van fysieke isolatie; er heerst angst voor infectie, dood en verlies van familieleden; individuen zijn fysiek verwijderd van dierbaren en leeftijdsgenoten; miljoenen mensen verliezen hun inkomen of dreigen dat te verliezen; frequente desinformatie veroorzaakt extra onzekerheid over de toekomst. zijn veelvoorkomende bronnen van ongerief. “Een langdurige stijging in aantal en ernst van psychische problemen is waarschijnlijk”, verwachten de opstellers van het rapport dan ook, die de teruggevallen zorg verzuimen te vermelden als mogelijke mede-oorzaak. Wel worden nog enkele specifieke risicogroepen genoemd, zoals gezondheidswerkers, ouderen en mensen die al vóór de crisis kwetsbaar waren.

Opvallend is dat het rapport stelt dat een adequate reactie op dit probleem belemmerd wordt door het gebrek aan investeringen in geestelijke gezondheid vóór de pandemie.

Schokkende cijfers

Waar de Verenigde Naties wat vaag blijven over de feitelijke toename, is Jean Twenge, hoogleraar Psychologie in San Diego concreter. Op 27 april ondervroeg ze 2032 Amerikaanse volwassenen met behulp van een vragenlijst over psychische problemen, die bijvoorbeeld vroeg hoe vaak een respondent zich de afgelopen maand verdrietig of nerveus had gevoeld. De uitkomsten vergeleek ze met een vergelijkbare enquête uit 2018.
De conclusie (https://theconversation.com/new-study-shows-staggering-effect-of-coronavirus-pandemic-on-americas-mental-health-137944): 28% van de deelnemers uit 2020 zouden positief scoren bij een screening op ernstige psychische aandoeningen, vergeleken met 3,4% in de enquête van 2018, liefst acht keer zo veel. 70% voldeed aan de criteria voor iets minder ernstige psychische aandoeningen, tegenover 22% in 2018. Twenge concludeert: “Het is duidelijk dat de pandemie een vernietigend effect heeft gehad op de geestelijke gezondheid.” Volgens Twenge lijden vooral de Smartphone-generatie en de Millennials onder de gevolgen voor de voor de geestelijke gezondheidszorg, volwassenen van 60 jaar en ouder hadden de minste toename van ernstige psychische problemen.

Vorige maand schreven we over de ‘Call to action (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3783008/nieuws/weten_we_wel_voldoende_van_de_psychische_gevolgen_van_een_pandemie.html?page=1)’ van Britse wetenschappers. Hun bevindingen waren soortgelijk: “Alhoewel het nu te vroeg is om met zekerheid te kunnen zeggen wat de gevolgen op de mentale gezondheid, valt er al wel te leren uit het verleden. Onderzoek in Hongkong na de SARS-epidemie in 2003 liet een toename van dertig procent aan zelfmoord zien bij personen van 65 jaar er ouder; ongeveer 50% van de herstelde patiënten bleef angstig; en 29% van de gezondheidswerkers kreeg last van emotionele problemen.” Anticiperen op een toename van psychische problemen lijkt dan ook meer dan wenselijk. Maar het antwoord op de vraag ‘hoe dan’ laat waarschijnlijk nog even op zich wachten.

Italië

Ondertussen past de geestelijke gezondheidszorg zich overal aan. Italië, zwaar getroffen, heeft een nationaal systeem voor geestelijke gezondheid verdeeld in 134 districten. In de 4 weken na het uitbreken van de epidemie veranderden vooral in 27 districten in Lombardije veel. Net als in de algemene ziekenhuizen werden ook psychiatrische afdelingen, gereorganiseerd om patiënten met COVID-19 op te nemen, en veel artsen en verpleegkundigen weren tewerkgesteld op afdelingen waar patiënten met COVID-19 waren opgenomen. De meeste dagvoorzieningen werden, net als in Nederland, tijdelijk gesloten, terwijl in intramurale settingen patiënten die doorgaans vrij waren om overdag te komen en gaan, met zeer beperkt of geen verlof moesten worden opgesloten. Dat veroorzaakte de nodige stress bij mensen met toch al ernstige psychische stoornissen. Veel poliklinieken beperkten de afspraken tot de meest urgente gevallen en huisbezoeken zijn drastisch verminderd met mogelijk nadelige gevolgen voor het welzijn van patiënten (Bron: NCBI (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/32352480))

Illustratief voor de grote zorgen die heersen, is het verhaal van een 21-jarig meisje dat in de psychiatrische afdeling van het San Martino-ziekenhuis in Genua was opgenomen en positief op Covid was getest. Ze ontsnapte van de afdeling en werd later door de politie teruggevonden bij een tramhalte. Het verhaal op zich is niet heel nieuwswaardig, wél dat het in Italië uitgebreid de kranten haalde.

Spanje

Ook in Spanje kwam het virus hard aan. In een ingezonden brief in Biological Psychiatry Journal (https://www.biologicalpsychiatryjournal.com/article/S0006-3223(20)31493-1/pdf) schrijft psychiater Celso Arango: “Het aantal psychiatrische bedden in Madrid is drastisch verminderd, met meer dan 60%. De meeste grote universitaire ziekenhuizen hebben geen psychiatrische afdelingen meer, omdat bijna alle bedden zijn vrijgemaakt voor COVID-19-patiënten. Dagziekenhuizen, revalidatieafdelingen en beroepsafdelingen voor psychiatrische patiënten zijn allemaal gesloten. Het aantal patiënten dat naar de afdeling spoedeisende hulp gaat, is met 75% verminderd, maar dit lijkt het geval te zijn voor bijna alle andere medische specialismen: zelfs cardiologen zeggen dat er minder hartaanvallen zijn en neurologen zeggen dat er minder beroertes zijn.”
Even verderop in zijn brief: “Onze klinische psychiatrische afdeling is een van de weinige die nog open is in Madrid. We hebben één sectie voor COVID-19-negatieve patiënten, één sectie voor potentiële slachtoffers die wachten op testresultaten en een andere sectie voor COVID-19-positieve gevallen. De meeste infecties treden op omdat er geen gedefinieerde schone en vuile paden zijn in het ziekenhuis (er is bijvoorbeeld een verticale infectie door middel van liften, trappen en dergelijke, infectie door personen die van de ene plaats naar de andere gaan of infectie via patiënten die naar de radiologie zijn overgegaan). Het is belangrijk dat er aparte ruimtes, personeel en paden zijn voor niet-COVID-19 en COVID-19psychiatrische klinische eenheden.”

Zuid-Afrika

Veel verder van huis, in Zuid-Afrika, lijdt het geestelijke gezondheidssysteem van het land onder andere gezondheidsprioriteiten zoals HIV / Aids en een tekort aan gekwalificeerde professionals in de geestelijke gezondheidszorg. Per 100.000 inwoners is 1,58 hulpverlener beschikbaar, en één psychiater per 357.000 patiënten. Van de 17 miljoen mensen die lijden aan verschillende soorten psychische aandoeningen krijgt 75% geen enkele vorm van hulp. Zuid-Afrika heeft een ernstig tekort aan psychiatrische instellingen. Het merendeel van de psychologen werkt in een privékliniek, terwijl de meeste mensen met psychische aandoeningen vaak arm zijn en de duurdere particuliere zorg niet kunnen betalen.

Het is dan ook niet verrassend, dat er kritiek (https://www.dailymaverick.co.za/opinionista/2020-04-07-south-africas-other-covid-19-pandemic-our-silent-mental-health-crisis/) is vanuit de geestelijke gezondheidszorg, dat er weinig wordt gedaan om de crisis op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg het hoofd te bieden. Een onderzoeker formuleert het aldus: “De overheid heeft geen psychologische crisisinterventies in noodsituaties geïntegreerd om de negatieve psychosociale impact van de pandemie op de volksgezondheid in het land te verminderen.”

Omdat wij enkele bronnen niet tijdig konden verifiëren, zal het laatste deel van dit artikel na de Pinksterdagen worden gepubliceerd.