Hoe houden we psychopaten en narcisten weg van de macht?

Een pleidooi voor psychologische screening van potentiële leiders

Een van de grootste problemen van de mensheid is dat mensen die machtsposities bekleden vaak niet in staat zijn om op een verantwoorde manier macht te gebruiken. In het verleden was dit vooral te wijten aan systemen van erfopvolging, waardoor de terecht kwam bij koningen, edellieden en anderen, die vaak niet de intellectuele of morele capaciteit hadden om hun macht goed te gebruiken. Maar in recentere tijden lijkt het erop dat macht meedogenloze en narcistische mensen aantrekt met meer dan eens gebrek aan empathie en geweten.

----------------------------------------------------------------------
Dit artikel is een vertaling van ’How to stop psychopaths and narcissists from winning positions of power’, van Steve Taylor, eerder deze maand gepubliceerd in The Conversation (https://theconversation.com/how-to-stop-psychopaths-and-narcissists-from-winning-positions-of-power-158183).
----------------------------------------------------------------------

In de psychologie is er een concept van een ‘donkere triade’ van kwaadaardige persoonlijkheidskenmerken: psychopathie, narcisme en machiavellisme. Deze eigenschappen worden samen bestudeerd omdat ze elkaar bijna altijd overlappen en combineren. Als iemand psychopathische eigenschappen heeft, neigt hij (of zij) ook naar narcisme en machiavellisme.

Mensen met deze persoonlijkheden zijn niet in staat de gevoelens van andere mensen niet voelen of kunnen de wereld niet vanuit een ander perspectief dan hun eigen perspectief zien. Ze hebben geen geweten of schuldgevoel om te voorkomen dat ze zich immoreel gedragen. Ze voelen zich superieur en vinden het leuk om andere mensen te manipuleren en te controleren. Tegelijkertijd moeten ze zich gerespecteerd en bewonderd voelen en graag in het middelpunt van de belangstelling staan.

Er is veel bewijs dat mensen met een donkere-triade-persoonlijkheid zich aangetrokken voelen tot de zakelijke en politieke wereld. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat mensen met narcistische en psychopathische trekken een sterk verlangen hebben naar dominantie en onevenredig vaak vóórkomen in leidinggevende posities.

Sociale roofdieren

Zoals de psychologen Niklas Steffens en Alexander Haslam het verwoordden, ”als motten tot een vlam, kunnen narcisten van nature aangetrokken worden tot posities van macht en invloed.” Of zoals de psycholoog Robert Hare over psychopaten schrijft, ze ”zijn sociale roofdieren en zoals alle roofdieren zoeken ze naar voedsel. Waar je macht, prestige en geld vindt, vindt je hen ook.”

De meest kwaadaardige leiders van de 20e eeuw, zoals Stalin, Hitler, Mao Zedong, Pol Pot, Saddam Hoessein en kolonel Kaddafi, hadden duidelijk ernstige donkere-triade-trekken. Ze werden geen leiders vanwege hun bekwaamheid of intelligentie, maar gewoon omdat ze een enorm verlangen naar macht hadden en ongelooflijk meedogenloos en wreed waren in hun streven daar die macht te bereiken.

Veel hedendaagse politici lijken ook psychopathische en narcistische trekken te hebben. Het is gemakkelijk om zulke leiders te herkennen, omdat ze altijd autoritair zijn en een hardlijnig beleid volgen. Ze proberen de democratie te ondermijnen, de persvrijheid te verminderen en afwijkende meningen de kop in te drukken. Ze zijn geobsedeerd door nationaal prestige en vervolgen vaak minderheidsgroepen. En ze zijn altijd corrupt en missen morele principes.

Narcisten en sociopaten

In democratische landen zoals het VK en de VS zou je kunnen stellen dat de kans kleiner is dat psychopathische mensen leiders worden. Maar er is nog steeds een ernstig probleem met zeer narcistische, meedogenloze en niet-empathische mensen die macht verwerven. Dit blijkt duidelijk uit het presidentschap van Donald Trump.

Zoals veel professionals in de geestelijke gezondheidszorg, meende de nicht van de president, Mary Trump, een klinisch psycholoog, dat Trump lijdt aan een reeks persoonlijkheidsstoornissen. Ze suggereerde dat zijn belangrijkste probleem zijn ernstige narcisme was, maar ook dat hij ”voldoet aan de criteria voor antisociale persoonlijkheidsstoornis, die in zijn ernstige vorm algemeen als sociopathie wordt beschouwd”.

In de loop van de tijd, nadat verstandige en verantwoordelijke mensen zijn regering verlieten, trok Trump anderen met vergelijkbare persoonlijkheidskenmerken naar zich toe. Op deze manier werd zijn regime wat de Poolse psycholoog Andrew Lobacewski een ’pathocratie’ noemde - een regering bestaande uit mensen met persoonlijkheidsstoornissen. Ook in het Verenigd Koninkrijk is er een trend dat vooraanstaande politici tekenen van narcisme, meedogenloosheid en een gebrek aan empathie vertonen. Ook dit suggereert een beweging naar pathocratie.

De essentie van het probleem is dat hardvochtige mensen met weinig empathie tot macht worden aangetrokken, terwijl empathische en verantwoordelijke mensen (die ideale leiders zouden zijn) geen of minder verlangen hebben naar dominantie. Ze geven er meestal de voorkeur aan om gelijkwaardig te blijven, in interactie met andere mensen. Hierdoor blijven machtsposities vrij voor de verkeerde mensen.

Wat kan er worden gedaan?

Net als anderen die het probleem van ”bedrijfspsychopathie” bestudeerden, heeft de Australische psycholoog Clive Boddy voorgesteld dat bedrijven leidinggevende kandidaten moeten screenen op psychopathie. Naar mijn mening zouden we in de politiek iets soortgelijks moeten doen. Elke regering (en inderdaad elke organisatie) zou psychologen in dienst moeten nemen om potentiële leiders te beoordelen en hun geschiktheid voor macht vast te stellen.

Persoonlijkheidstests hebben misschien niet veel zin, omdat donkere-triade-persoonlijkheden manipulatief en oneerlijk zijn. Maar er kunnen andere beoordelingen worden gebruikt. Het wordt algemeen aanvaard dat er in de kindertijd tekenen zijn van donkere-triade-eigenschappen, zoals ongevoeligheid en wreedheid en een gebrek aan empathie, schuldgevoel en emotie. Dus psychologen konden de levensgeschiedenis van de kandidaat onderzoeken en eerdere supervisors en collega’s interviewen. Ze konden ook praten met vroegere kennissen, voormalige leraren of docenten van de universiteit.

Sommigen zullen misschien vinden dat dit te veel macht zal geven aan psychologen, die in feite kingmakers zouden worden - en misschien zelf kwetsbaar zouden worden voor corruptie. Hoewel dit waar is, verdient het zeker de voorkeur boven de huidige situatie, waarin niets mensen met narcistische en psychopathische eigenschappen ervan weerhoudt om macht te krijgen en vervolgens hun macht kwaadaardig te gebruiken.

Bron: Steve Taylor in The Conversation (https://theconversation.com/how-to-stop-psychopaths-and-narcissists-from-winning-positions-of-power-158183) (vert. GGZ Totaal)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijffomulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).