Green Mental Health

Johan Atsma recenseert het boek van Jolanda Maas, Renske Visscher en Koen Westen

Vanuit de optiek om de geestelijke gezondheidszorg en het sociale domein te ondersteunen door het inzetten van de groene omgeving om ons heen, schreven een aantal auteurs ‘Green Mental Health’. De auteurs zijn op verschillende wijzen betrokken bij de geestelijke gezondheidszorg.

“Green mental health richt zich zowel op preventie, op cure (behandeling met als doel het wegnemen van de oorzaak of herstel), als op care (langdurige zorg of verzorging) van geestelijke gezondheidsproblemen bij kinderen, adolescenten, volwassenen en ouderen. (…) Green mental health ziet het vergroten van veerkracht, de eigen regie en het aanpassingsvermogen van mensen als haar belangrijkste doel. Hierbij kan groen ingezet worden als decor én als ‘medicijn’.”

Zowaar geen geringe ambitie waarmee dit boek aftrapt, na een stimulerend voorwoord van Jan Terlouw. Het begrip Green Mental Health wordt nader omschreven, een Engelse term die een heldere en praktische Nederlandse vertaling verdient. Er wordt daarnaast een theoretisch kader vastgesteld rondom het belang en de mogelijke inzet van Groen in preventie en behandeling in de GGZ omgeving en ook in het sociale domein. In een apart hoofdstuk worden daarna enkele pioniers om dit gebied in Nederland voorgesteld en worden tot slot enkele mogelijke beren op de weg getemd.

Decor maar zeker ook medicijn

Het eerste dat opvalt het lezen van het boek is dat er bij voortduring en expliciet naar wetenschappelijke teksten wordt verwezen, wat de leesbaarheid niet altijd ten goede komt. Het taalgebruik is vaak formeel en dat levert moeizame zinnen op. Het is daarmee niet een prettig en makkelijk leesbaar boek geworden. Het aanhalen van veel literatuur is natuurlijk bedoeld om een basis te leggen voor de aannemelijkheid van het nut van het inzetten van groen in de ggz. Een groene omgeving lijkt aantoonbaar van belang voor de (geestelijke) gezondheid van mensen voor wat betreft het vermogen tot ontspannen, een gezonde leefstijl en biologische eigenschappen die een gunstig effect op gezondheid kunnen hebben. Daarnaast is er in groene omgevingen minder sprake van omgevingshinder, geluidshinder en hittestress. Groen kan aldus functioneren als decor maar zeker ook als medicijn in de geestelijke gezondheidszorg.

De stad als ziekmakende biotoop

Maar die zekerheid is beperkt, bij het aanhalen van veel literatuur tref je met enige regelmaat woorden aan als ‘kunnen’, ‘lijken’ en ‘aanwijzingen’ en dat levert toch een niet heel sterke slotsom op. Daarmee wordt vooral de wenselijkheid van het inzetten van groen duidelijk maar niet onontkoombaar. Daarnaast leidt de consequentie van dit groene denken tot framing van de stad als ziekmakende biotoop. En dat leidt wat mij betreft dan tot een kip of ei discussie die in dit boek helaas niet gevoerd wordt. Want het is misschien wel interessant om te bespreken of dit pleidooi voor het inzetten van groen en natuur op allerlei wijze een medicijn is voor ziektes die we in onze huidige maatschappij zelf veroorzaken. Misschien is Green Mental Health wel een verantwoord doekje voor het bloeden, daar waar het ook zinvol is om naar oorzaak en gevolg te kijken van onze sociale werkelijkheid, verstedelijking, sociale stratificatie, carrièreperspectief, zingeving, enzovoort. Denken in groene termen kan dan leiden tot het werpen van nieuw licht op het ontwikkelen van stress en stoornis.

Een krachtig instrument

Het aanhalen van een Natuurpiramide die als een piramide van Maslow aangeeft hoe we voor een optimale gezondheid dagelijks groen in de buurt moeten bezoeken of in de regio of verderop komt in dit verband merkwaardig over. “In de top van de piramide staan bezoeken aan natuurgebieden die diepere natuurervaringen mogelijk maken en verrijkend kunnen zijn. (…) Voor een verder gaande ervaring is een jaarlijks bezoek aan internationale natuurgebieden een advies uit de piramide.” Dergelijke passages doen het boek wat mij betreft geen goed.

Intuïtief zullen veel mensen er vanuit gaan dat groen beleven goed is voor de mens. De vele pogingen in dit boek om dat hard te maken met diverse redenaties maakt geen sterke zaak en dat is jammer, want er zijn meer dan genoeg ervaringen die er op wijzen dat het volgende citaat een relevante aanbeveling inhoudt.

“Het feit dat we met één middel, namelijk groen, onze geestelijke gezondheid op verschillende manieren kunnen verbeteren, maakt groen een krachtig instrument om in te zetten voor onze geestelijke gezondheid.“

Jolanda Maas, Renske Visscher en Koen Westen (red.): Green Mental Health

Uitgeverij Boom/ de Tijdstroom; 192 pagina’s inclusief literatuurlijst; Prijs € 25,-

ISBN 9789024433551

* * - - -