En verder...

Een jaaroverzicht van de ggz is nooit compleet

Er gebeurt veel in de ggz, ook in 2021. Incidenten, stelselwijzigingen, fusies, onderzoeken, meningsverschillen…. als alles aan de orde zou moeten komen, werd dit jaaroverzicht een dik boek. De grote lijnen zijn in de eerste zeven artikelen aan de orde gekomen. In dit ‘En verder…’ nog een paar gebeurtenissen en trends, die niet in die grote lijnen passen, maar die toch wel even vermeld mogen worden.

Kaat Bollen

In januari ontstond in België commotie na een tuchtvonnis (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3841146/nieuws/belgische_psychologe_en_seksuologe_levert_titel_in_na_officiele_waarschuwing_vanwege_fotos_op_instagram.html) van de psychologencommissie. Psychologe Kaat Bollen had ’sexy foto’s’ op Instagram geplaats. Bollen is in België een bekende psycholoog en seksuoloog, die regelmatig op televisie opduikt. In maart 2020 kreeg ze al een waarschuwing van de psychologencommissie omdat ze “de geloofwaardigheid en waardigheid van het beroep naar beneden haalt” met de op Instagram geplaatste foto’s. De waarschuwing kwam er na een klacht van een collega-psycholoog. Bollen ging tegen de waarschuwing in beroep, maar ook in beroep werd ze veroordeeld met een waarschuwing.  Als reactie daarop stuurde ze haar officiële licentie terug. ”Ik ben nu geen psycholoog meer, maar als dit het oordeel is van de tuchtcommissie, dan wil ik ook geen psycholoog meer zijn.”

Homogenezings- of conversietherapie: weg ermee

Een ruime Kamermeerderheid (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3849254/nieuws/homogenezingstherapie_zal_binnenkort_verboden_zijn.html) wilde de zogenoemde ’homogenezings- of conversietherapieën’ strafbaar maken. Een motie van Vera Bergkamp met het verzoek binnenkort met wetgeving te komen om dit te regelen kreeg alleen tegenstemmen van de ChristenUnie en de SGP.
In september moest Minister Grappenhaus erkennen dat het nog niet gelukt (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3913457/nieuws/minister_heeft_nog_een_hobbel_te_nemen_voor_gedragscode_tegen_conversietherapie_homotherapie_rond_is.html)was om tot een gedragscode te komen. Maar ‘het kabinet viond het van groot belang dat inspanningen om iemands seksuele gerichtheid of genderidentiteit te veranderen effectief worden voorkomen en tegengegaan.’ Wordt vervolgd...

Verplichte rijbewijstest voor mensen met autisme verleden tijd

“Het is niet nodig (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3874817/nieuws/rijtest_voor_mensen_met_autisme_voortaan_alleen_op_indicatie.html) om alle rijexamenkandidaten met een autismespectrumstoornis (ASS) te verplichten een rijtest te doen.” Dat schreef de Gezondheidsraad in april. Het was de nasleep van eindeloos veel klachten over de rijbewijstesten:  De raad adviseerde de minister om de rijtest alleen te laten afnemen als de verplichte medische keuring daar aanleiding toe geeft.
Het was een stukje van een slepende affaire, waarin mensen met mentale problemen een verplichte keuring moesten ondergaan of zelfs hun rijbewijs kwijt konden raken. Psychiaters maakten er misbruik van door veel te hoge tarieven (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3875269/nieuws/pointer_groot_aantal_klachten_over_psychiatrische_rijkeuringen_voor_mensen_met_autisme.html) te rekenen. De testen waren bovendien zelden nodig en belastend.
Voor mensen met ADHD spelen soortgelijke problemen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3860485/nieuws/raad_adviseert_rijbewijskeuring_bij_adhd_alleen_als_medische_keuring_daar_aanleiding_toe_geeft.html).

De wachtlijst wordt niet echt korter

Eigenlijk zou het een apart artikel in dit jaaroverzicht moeten zijn: de wachtlijsten. Het blijkt stugge materie, en echt opschieten lijkt het niet te doen.
In februari was de Staatssecretaris nog hoopvol gestemd, toen hij het actieplan ’Aanpak wachttijden in de ggz (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3853660/nieuws/staatssecretaris_blokhuis_hoopvol_over_aanpak_wachtlijsten_in_ggz.html)’ aan de Tweede Kamer aanbood: ”Door de jaren heen heb ik de samenwerking tussen partijen zien veranderen en intensiveren. Dit ging niet zonder slag of stoot, maar ik zie nu echt gemotiveerde partijen die een gevoel van urgentie delen. Het verheugt me dat er nu echt sprake is van een breed gesteunde aanpak.”

De eerste geluiden waren zeker positief: In Rotterdam was door een verregaande samenwerking (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3884535/nieuws/samenwerking_blijkt_in_rotterdam_de_manier_om_de_wachtlijsten_aan_te_pakken.html) tussen de aanbieders de wachtlijst grotendeels verdwenen, schreven de ParnassiaGroep en HSK in juni. Maar volgens de NZa wachtten er in mei meer dan 27.000 mensen langer op ggz-zorg wachten (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3895852/nieuws/meer_dan_27000_mensen_wachten_langer_op_ggz-zorg_dan_treeknorm_toestaat.html) dan de Treeknorm toestaat. In totaal wachtten er zelfs 75 duizend mensen op geestelijke gezondheidszorg. In oktober meldde diezelfde NZa zelfs dat de wachtlijsten eerder langer dan korter (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3934227/nieuws/nza_ziet_wachttijden_in_de_ggz_eerder_toe-_dan_afnemen.html) leken te worden.

De pogingen de wachtlijst korter te maken leidde ook tot perverse prikkels (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3892639/nieuws/psyq_maakt_noodsprongen_om_sneller_antwoord_te_geven_op_complexe_problemen.html): PsyQ sloot behandelingen af om snel te kunnen declareren. Later deed de instelling snel na de aanmelding een intakes. Daarmee leek de wachtlijst heel kort, maar tot behandeling kwam het niet. Het leidde tot het opstappen van een directielid (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3895863/nieuws/problemen_bij_psyq_leiden_tot_opstappen_directielid.html).
Pointer ontdekte (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3883119/nieuws/pointer_ggz_wijst_complexe_problematiek_vaker_af.html) dat mensen met complexe problemen veel moeilijker hulp vinden dan mensen met relatief eenvoudige problemen. De gezamenlijke Inspecties ontdekten dat veel zorg misschien wel iets te snel werd afgesloten (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3917731/nieuws/zorg_en_ondersteuning_stopt_te_snel_na_een_psychiatrische_crisis.html).

Er spelen dan ook meerdere onderliggende problemen in de aanpak van de wachtlijst: zo moest onder andere Parnassia in Den Haag een opnamestop instellen vanwege gebrek aan personeel (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3899817/nieuws/aanmeldstop_parnassia_den_haag_voor_veel_voorkomende_klachten_wegens_gebrek_aan_personeel.html). Meerdere instellingen kampten met dat probleem. Het goede nieuws: het aantal werknemers in de zorg neemt de laatste jaren weer iets toe. Oók in de ggz (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3856504/nieuws/aantal_werknemers_in_zorg_neemt_toe_ook_in_de_ggz.html). Maar voldoende is het nog niet.

Opkomst nieuwe technologieën zette door

Wordt kunstmatige intelligentie de beste vriend van de hulpverleners in de GGZ? Denk daarbij niet aan robots die medicatie toedienen maar aan algoritmes. Algoritmes die helpen bij het stellen van diagnoses, die de behandeling ondersteunen en cliënten helpen zo goed mogelijk te functioneren. Hoe ziet die toekomst eruit? Dat vroeg Manon Soeters zich af in Artificial Intelligence to the rescue? (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3869629/nieuws/artificial_intelligence_to_the_rescue.html)

Behandeling van mentale problemen is allang niet meer praten, al dan niet aangevuld met medicatie. De opkomst van het internet, mogelijkheden met kunstmatige intelligentie (AI) en andere innovaties op het gebied van ICT, levert velerlei mogelijkheden op. Een kleine opsomming:

* Virtual reality, onder andere als hulpmiddel voor verbeteringen in het dagelijks leven van patiënten met een psychotische stoornis (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3855461/nieuws/virtual_reality_als_hulpmiddel_bij_de_behandeling_van_een_psychotische_stoornis.html) of anorexia (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3927114/nieuws/virtual_reality_als_hulpmiddel_in_de_behandeling_van_anorexia.html).
* Artificial Intelligence (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3879187/nieuws/psychiaters_en_psychologen_hebben_nooit_externe_onderzoeksmogelijkheden_gehad.html): via hersenscan bepalen welke therapie het beste is bij een psychiatrische aandoening, al moeten er wel voldoende data (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3885918/nieuws/het_gedrag_van_patienten_voorspellen_met_data_kan_dat.html) zijn.
* Videogames, onder andere ingezet als interventie bij de behandeling van autisme (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3922961/nieuws/videogames_als_effectieve_interventie_bij_de_behandeling_van_autisme.html).
* Magnetische ’deep brain stimulation’, als alternatief voor operatieve methode.
* Tientallen apps om gepaste hulp of informatie te vinden.
* En vele andere...

Het zijn hoopvolle ontwikkelingen, die in de nabije toekomst waarschijnlijk veel winst zullen opleveren of in ieder geval lijdensdruk verminderen. Er zijn ook kanttekeningen:

* Titus Beentjes concludeerde in zijn promotie-onderzoek dat de combinatie van E-health en een ernstig psychische aandoening (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3842097/nieuws/e-health_en_een_ernstig_psychische_aandoening_een_lastige_combinatie.html) niet altijd een gelukkige is: “Overweldigd worden door psychische klachten en leren omgaan met e-health gaan niet samen, maar komen na elkaar.”

* De Inspectie was aan het einde van het jaar tevreden over e-health in de ggz, maar zag ook tekortkomingen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3924681/nieuws/inspectie_over_e-health_in_de_ggz_tevreden_maar_belangrijke_hiaten.html), onder ander op het gebied van cliëntparticipatie en veiligheid.

Acceptance & Commitment Treatment (ACT)

Tot slot nog even aandacht voor het zeer informatieve drieluik van Jan Steunenberg over Acceptance & Commitment Treatment.
In ACT wordt onvermijdelijk ongemak ‘schone pijn’ genoemd. Schoon, omdat het je overkomt doordat je leeft. Waarbij pijn ook staat voor emotionele pijn zoals angst, verdriet en boosheid. ‘Vuile pijn’ ontstaat wanneer wij ons verzetten tegen wat we ervaren.
ACT gaat over de kunst om pijn zo schoon mogelijk te houden.

In de drie artikelen laat Jan Steunenberg de belangrijkste elementen passeren van deze opkomende behandelmethode de revue:
* Over honderd jaar zijn we allemaal dood (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3895470/nieuws/over_honderd_jaar_zijn_we_allemaal_dood.html)
* De drie kernprocessen van menselijk lijden (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3875709/nieuws/de_drie_kernprocessen_van_menselijk_lijden.html)
* Focused ACT in Vogelvlucht (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3885051/nieuws/focused_act_in_vogelvlucht.html)

Andere artikelen in dit jaaroverzicht:

Never a dull moment... (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968810/nieuws/never_a_dull_moment.html)
De ggz in 2021

Het eeuwige dillema: geld (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968229/nieuws/het_eeuwige_dillema_geld.html)
Over de begroting, fraude en armoede

Zwarte toga’s beslissen over de witte jassen (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968371/nieuws/zwarte_togas_beslissen_over_de_witte_jassen.html)
De ggz in de rechtszaal

Waarom de minister geen standbeeld krijgt (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968390/nieuws/waarom_de_minister_geen_standbeeld_krijgt.html)
Corona: laveren tussen onbekende klippen

De kunst er vroeg bij te zijn (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968808/nieuws/de_kunst_er_vroeg_bij_te_zijn.html)
Over vroegsignalering en een gezonde omgeving

De kwetsbaarheid laten zien (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968439/nieuws/de_kwetsbaarheid_laten_zien.html)
Theater en documentaires in de strijd tegen stigma

Een onzekere toekomst (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968807/nieuws/een_onzekere_toekomst.html)
Lichtpuntjes in de jeugdzorg

Een aangekondigde catastrofe (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-3968447/nieuws/een_aangekondigde_catastrofe.html)
In 2050 lijden wereldwijd 139 miljoen mensen aan dementie