Ggz-preventie zorgt voor betere mentale gezondheid en bespaart miljoenen

Als in een fictieve GGD-regio met een miljoen inwoners de mentale gezondheid met 5% zou verbeteren, zou dat in die regio tussen de 80 en de 210 miljoen euro aan zorgkosten besparen. Dat is de conclusie van een verkenning door het RIVM, het Trimbos-instituut en de GGD GHOR Nederland, in opdracht van het ministerie van VWS. Het onderzoek en de conclusies staan beschreven in de factsheet ’Effectieveinterventies en beleid, mentale gezondheid en preventie. Een overzicht van kansen en mogelijkheden per levensfase & economische baten.’ (https://www.rivm.nl/sites/default/files/2022-04/74016_RIVM_013885_FS_2_Mentale%20gezondheid_TG_PDFA.pdf)

De factsheet is onderdeel van een verkenning naar het uitbreiden van het Nationaal Preventieakkoord met het thema mentale gezondheid en focust op het bevorderen van mentale gezondheid door het stimuleren van beschermende factoren (promotie), het terugdringen van risicofactoren voor mentale gezondheidsproblemen en vroegsignalering met vroege interventie van problemen (preventie). Het is overwegend het domein van de publieke gezondheid, uitgevoerd in samenwerking met en in het sociaal domein en de eerstelijnszorg. Deze vorm van preventie staat ook wel bekend als primaire preventie, of universele en selectieve preventie.

Meer dan dertig effectieve interventies, plus dertig kansrijk

De opstellers van het factsheet geven allereerst een overzicht van bewezen effectieve interventies en beleidsmaatregelen per levensfase. In de databases van het Nederlands Jeugdinstituut (https://www.nji.nl/interventies), Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (https://www.ncj.nl/diensten/jgz-interventiebibliotheek/), Kenniscentrum Sport & Beweging (https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/interventies/), Vilans (https://www.databankinterventies.nl/), Movisie (https://www.movisie.nl/databank-effectieve-sociale-interventies) en RIVM (https://www.loketgezondleven.nl/interventies-zoeken#/Overview) vonden ze meer dan dertig interventies die beschikbaar zijn voor de bevordering van mentaal welbevinden en preventie van psychische aandoeningen. Ook zijn er meer dan dertig interventies opgenomen die nog niet bewezen effectief zijn, maar wel kansrijk.

Een interventie is, in de woorden van de opstellers van de factsheet, een planmatige en doelgerichte aanpak, activiteit of programma om de gezondheid van mensen te bevorderen en ziekte te voorkomen. Een onafhankelijke commissie met experts uit wetenschap en praktijk stelde vast dat deze interventies goed in elkaar zitten, praktisch uitvoerbaar en effectief zijn. Door interventies op het juiste moment in te zetten, kan het ontstaan of ontsporen van gezondheidsproblemen voorkomen worden. Bij veranderingen in de levensfase staan mensen meer open voor interventies. Belangrijke momenten in het leven zijn bijvoorbeeld zwangerschap, van voortgezet naar vervolg onderwijs, of de overgang van werken naar pensioen.

Drie voorbeelden van interventies die in de factsheet aan de orde komen:
* Plezier op school (https://www.nji.nl/interventies/plezier-op-school). Een tweedaagse zomercursus om de sociale vaardigheden te versterken bij kinderen die de overstap naar voortgezet onderwijs maken.
* Het programma Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (https://www.trimbos.nl/aanbod/opgroeien-in-een-kansrijke-omgeving/ijslandse-preventiemodel/), voorheen het IJslandse preventiemodel biedt handvatten voor een integrale aanpak en verbinding van verschillende leefstijlthema’s. Het programma is in eerste instantie gericht op het terugdringen van middelengebruik, maar richt zich ook op het verbeteren van het welbevinden door het creëren van een positieve leefomgeving, zoals het stimuleren van vrijetijdsactiviteiten, het creëren van een positief schoolklimaat en het organiseren van meer sociale steun door ouders en belangrijke anderen uit de omgeving.
* Het meerjarenprogramma depressiepreventie richt zich met een bredere groep partner-organisaties op het realiseren van een sluitende ketenaanpak voor de verschillende risicogroepen, zodat mensen met klachten eerder gesignaleerd worden en tijdig hulp en ondersteuning krijgen. Bijvoorbeeld in het deelproject depressiepreventie aanstaande en pas bevallen moeders (https://ggdghor.nl/thema/depressiepreventie-moeders/) werkt een consortium van partijen vanuit de geboortezorg en publieke gezondheid aan een ketenaanpak in de geboortezorg en het sociaal domein.

Kostenreductie door het bevorderen van mentaal welbevinden

Het mentaal welbevinden van een bevolking kan versterkt worden door diverse interventies en maatregelen, zowel binnen als buiten de zorgsector. Verbeterd mentaal welbevinden heeft intrinsieke waarde, maar kan volgens buitenlands onderzoek ook economische waarde hebben door een afname van zorgkosten, persoonlijke kosten (zoals reiskosten voor het verkrijgen van zorg) en productiviteitsverliezen (door ziekteverzuim en verminderde efficiëntie tijdens het werk als gevolg van ziekte).
Om na te gaan welke kostenreducties (op jaarbasis) optreden in een hypothetisch scenario werden enkele berekeningen uitgevoerd op data van de NEMESIS-2 studie11. Helaas worden de kosten in de factsheet buiten beschouwing gelaten: in het scenario gaat het dus alleen om de eventuele baten van deze vormen van preventie, zonder aftrek van de kosten.

In de scenariostudie gaan de schrijvers uit van een verbetering van 5 procent van de mentale gezondheid, omdat dit een haalbaar scenario is. Uit de berekening komt een kostenbesparing naar voren van circa €144 miljoen per jaar in een een denkbeeldige regio van een miljoen inwoners. Overigens met een flinke onzekerheidsmarge: de te verwachten kostenreductie ligt tussen de 81 miljoen en 207 miljoen euro. Die besparing zit voor 54% in gestegen arbeidsproductiviteit, voor 44% in afgenomen zorgkosten en voor 2% in afname van persoonlijke kosten.
De kostenreducties worden navenant groter als de procentuele verbetering in welbevinden groter is en
wanneer die verbetering bij een groter aantal Nederlanders wordt gerealiseerd.
De schrijvers merken op dat dat wel vraagt om de inzet van bewezen effectieve interventies voor grote bevolkingsgroepen.

Ook inzet op preventie van specifieke psychische aandoeningen leidt tot een kostenbesparing. In het scenario dat er 5 procent minder depressies en angststoornissen zijn bij 1 miljoen volwassenen treedt een kostenbesparing op van respectievelijk €15 en €17 miljoen per jaar.

Lees hier de volledige factsheet. (https://www.rivm.nl/sites/default/files/2022-04/74016_RIVM_013885_FS_2_Mentale%20gezondheid_TG_PDFA.pdf)

Lees ook onze serie over preventie in de GGZ (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/serie%20preventie)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).