Het doel heiligt de toxische middelen

Jonge turnsters opgeofferd voor een gouden plak

De afgelopen jaren hebben veel mensen ‘iets’ gehoord over de giftige cultuur waarin vier piepjonge Nederlandse topturnsters jarenlang werden uitgebuit door hun twee coaches, met als rechtvaardiging dat alles geoorloofd is om het hoogste niveau te halen. Vanaf de zijlijn was ik geschokt door de verhalen die via de verschillende kanalen mondjesmaat met het grote publiek werden gedeeld. De turnsters kregen in mijn ogen niet de aandacht die ze verdienden. Ik was dan ook blij met de documentaireserie ‘de Gouden Lichting’. Als psycholoog en traumatherapeut verbonden aan stichting Het Verdwenen Zelf vind ik het van wezenlijk belang dat documentairemaakster Ellen Voet de zwaarte van de mishandeling die de meisjes moesten ondergaan zo goed overbrengt. Het doet me goed dat de serie inmiddels ook genomineerd is voor de Televizier Ster Impact die wordt uitgereikt tijdens het jaarlijkse TelevizierRing Gala. De nominatie betekent dat de recensenten ook geraakt zijn door het leed dat de turnsters is aangedaan en door de manier waarop het in de serie is overgebracht.  

Toxische manipulatietechnieken

Tijdens de drie delen zag ik een gigantische hoeveelheid toxische manipulatietechnieken de revue passeren. Van isoleren tot splitten, vervreemden van ouders, vervreemden van het eigen lichaam, dreigen, vernederen, intimideren, gaslighten, hersenspoelen, fysiek geweld gebruiken, stilte-behandelingen toepassen, woede aanvallen, het zoeklicht verplaatsten, chantage, onvoorspelbaar en grillig gedrag, omdraaiingen, schoppen en slaan totdat de jonge turnsters volledig waren gebroken. De reeks maakt pijnlijk duidelijk hoe gevaarlijk psychisch en emotioneel geweld is. De trainers wilden volledige controle; coercive control.  Het is essentieel dat er meer erkenning voor de schadelijke gevolgen van deze vorm van mishandeling komt.

Van het begin tot het einde was ik geraakt door wat deze meiden hebben moeten meemaken bij deze trainers binnen dit systeem. De vier kinderen waren natuurtalenten met zo’n passie voor hun sport en waren dus gemotiveerd om alles eruit te halen en daarbij perfectie na te streven. Hier is zo’n misbruik van gemaakt. De kinderen waren in eerste instantie trots op zichzelf nadat ze gescout werden. Logisch! Maar daarna ging het stap voor stap niet meer om deze kinderen maar om het imago en eigengewin van de trainers en dit systeem.

Overgewaaid uit Roemenië en voormalige Oostblok

De kern van coercive control is dat er op het toneel zich iets heel anders afspeelt dan wat er in de coulissen gebeurt. Tijdens de wedstrijden op tv zagen toeschouwers niets anders dan goed presterende turnsters die overladen werden met medailles. Maar tijdens de trainingen, onttrokken aan het zicht van de buitenwereld in de verborgenheid van de gymzaal, volgde na elke medaille nog meer isolement. De wereld van de meisjes werd steeds kleiner en toxischer. Ze kregen nog minder te eten en moesten nog harder trainen. Hulp zoeken werd onmogelijk. Dit alles werd gerechtvaardigd door een methode die over was komen waaien uit Roemenië en het voormalige Oostblok.

Wat mij zeer schokte was de woede van de trainers toen de jonge meisjes zich fysiek ontwikkelden in de puberteit en vervolgens gedwongen werden deze ontwikkeling tegen te houden door controle en vernederingen over het gewicht. Ze moesten kost wat kost mager blijven. De hormonale ontwikkeling werd doelbewust tegengehouden. Hun kostbare en talentvolle lichamen werden letterlijk bewust kapot getraind tot er niets meer van ze over was. Dankzij de voortdurende druk geloofden de meisjes dat het aan hen lag en dat niemand hen zou geloven. Net zoals in een sekte konden ze er niet zomaar uitstappen. Het werd steeds meer de enige wereld die ze kenden, hun enige referentiekader. Bovendien waren ze bang voor wat erna zou gaan komen. Hen was geleerd dat opgeven zwak was, dan zou je ‘dik worden en niets waard zijn’.

Leegte en depressie

Door de bewuste roofbouw op de lichamen van deze turnsters stortte het kaartenhuis uiteindelijk toch in. Ze wisten geen plek op de Olympische Spelen te bemachtigen. Toen een aantal turnsters stopte rond de 20 jaar oud, volgde de grote leegte. Ze hadden geen eigen identiteit kunnen ontwikkelen. Een aantal van hen kreeg suïcidale gedachtes vanwege de grote wanhoop en onmacht. Ze bleken een grote ontwikkelingsachterstand te hebben en misten houvast. Dit resulteerde in leegte en depressie, in Een verdwenen zelf. Zelfs nadat de meiden de moed bij elkaar hadden geraapt om hun schokkende ervaringen te onthullen, gebeurde er niets. Het bleef oorverdovend stil. De turnbond greep niet in en de media bleef beperkt in haar berichtgeving. Dit maakte de vertwijfeling van de meiden alleen maar groter. Ik vond het hartverscheurend om de verwarring op de gezichten te zien toen ze hierover vertelden.

Daarom ben ik blij dat deze documentairereeks de beerput heeft geopend. Het vraagt moed en kracht om in dit toxische krachtenveld te gaan staan voor de waarheid en realiteit, die wreed te noemen is. Ik ben ook enorm onder de indruk van de inmiddels volwassen vrouwen. Ze vertellen dat ze altijd wel ergens voelden ‘dit wil ik niet of dit klopt niet’, maar ze zijn hier niet in beschermd en niet in gespiegeld. Er is niet ingegrepen door wie dan ook. Als ouders wel van zich lieten horen had dit vaak een nog groter negatief effect op de meisjes tot gevolg. Daardoor deelden ze thuis steeds minder. Ze moesten zwijgen en kwamen nog meer klem te zitten.  Er waren ook ouders die hun kind letterlijk dwongen te gaan. Naar een trainer die hen letterlijk liet geloven ‘Jij bent van mij!’. De meisjes werden geobjectiveerd als bezit en een verlengstuk van het imago en het podium waar deze mannen op uit waren. Het werd grensoverschrijdend gedrag genoemd in de media, ik noem het kindermishandeling.

Een schrijnende getuigenis: ‘Ik dacht toen, ik ben een echt persoon voor hem en hij ziet mij ook als mens, maar achteraf zie ik dat ik meer een product of middel was. Ik hielp hem met zijn doel. Ik probeerde hem blij te maken en andersom was ik maar een middel of product. Ik heb zoveel voor hem over gehad. Het is nooit om mij als persoon geweest zoals ik het nu begrijp. Ik was zijn creatie geworden, zijn robot. Toen ik geblesseerd werd, was ik niets meer waard voor hem. Afgeserveerd’.

Dit vind ik zo treffend verwoord. Hoe pijnlijk is het om te beseffen dat degene voor wie jij al die tijd alles over hebt gehad omdat je dacht dat hij om jóu gaf en het beste met je voorhad, uiteindelijk alleen maar uit is op eigengewin. Voor mij is dit de kern van waarom psychische en emotionele mishandeling zo ongelooflijk schadelijk is voor slachtoffers. Ik vind ook dat we er samen voor verantwoordelijk zijn om hier meer bekendheid aan te geven en slachtoffers te helpen. Dat doen wij bij stichting Het Verdwenen Zelf al jaren. En dat is ongelooflijk belangrijk. Laten we het verhaal dat de turnsters in al hun kwetsbaarheid hebben gedeeld gebruiken als stimulans om dit soort gedrag publiekelijk af te keuren en slachtoffers de hulp te bieden waar ze recht op hebben.

Gebi Rodenburg is psycholoog en traumatherapeut, verbonden aan stichting Het Verdwenen Zelf

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).