Zorg, een betere kijk op de mens

Johan Atsma recenseert het boek van Lyn Berger

Je staat er niet snel bij stil. Zorg is een makkelijk te gebruiken term waarvan de inhoud volstrekt vanzelfsprekend lijkt, zeker in het huidige politieke discours. We hebben er een minister voor in Den Haag. Maar als je eens goed gaat nadenken over het begrip zorg en het werkwoord zorgen dat daar bij hoort dan ontstaat er een geheel ander perspectief dat veel breder reikt. Lynn Berger zet ons wat dat betreft met haar boek ‘Zorg, een betere kijk op de mens’ wel aan het denken.

“Iedereen heeft zorg nodig. Zonder zorg worden kinderen niet groot, zieken niet beter en houden gemeenschappen geen stand. En denk bij zorg aan álle zorg: van het koude washandje van een vader op het koortsige voorhoofd van een kind tot het opensnijden van een patiënt op de operatietafel. Van oppassende grootouders achter de kinderwagen tot medewerkers op de crèche, van vrijwilligers in het buurthuis tot handen aan het bed. Verzorgd worden is goed voor ons, maar voor iemand zorgen is dat ook. “

Met dit uitgangspunt gaat Berger aan het werk. Met professionele en journalistieke distantie en vanuit persoonlijke ervaring belicht ze de vele aspecten van zorg. Zorg als maatschappelijk verschijnsel en maatschappelijk probleem wordt natuurlijk behandeld maar ook zorg als een wezenlijk aspect van het leven dat ons maakt wie we zijn. De laatste jaren zie je omtrent zorg de nodige maatschappelijke worstelingen. Professionele zorg die schaarser wordt, mantelzorg die als vanzelfsprekend wordt beschouwd en de ongenoemde zorg die desalniettemin natuurlijk altijd plaatsvind. De zorg om kinderen, om je familie, om naasten en collega’s hebben een aanzienlijke invloed op het functioneren van de maatschappij en de rol van vrouwen daarin is aanzienlijk en onderbelicht. Onze maatschappij is inmiddels ingericht op een tweeverdieners model maar de rolverdeling op het gebied van zorg is nog steeds klassiek.

Per hoofdstuk wordt telkens een ander aspect van zorg belicht, geanalyseerd en van een kader voorzien in een zeer leesbare stijl waarbij praktijkvoorbeelden telkens een hoofdrol spelen. Daarbij maakt Lynn Berger duidelijk dat zorg een essentieel onderdeel is van onze beschaving. Al bij het begin, als je geboren wordt, ben je afhankelijk van zorg. Daarnaast constateert ze: “Zorg is vaak een vorm van onzichtbare arbeid. Het is onzichtbaar omdat het achter de schermen plaatsvindt, in de spreekkamer of het ziekenhuis of thuis, in de ‘privésfeer’. Zorg is ook onzichtbaar omdat het zo alomtegenwoordig is, zo alledaags.”  En heel veel van die zorg is per definitie te beschouwen als  onbetaalde arbeid in ons door economie gedreven dagelijkse leven. Aan het begrip mantelzorg wordt een apart hoofdstuk gewijd. Mantelzorg is een gebied van zorg waarin de scheidslijn tussen willen en moeten erg onduidelijk is, als die scheidslijn al bestaat, aldus Berger. En wat betreft de professionele zorg, die komt steeds meer onder druk te staan, niet in de laatste plaats vanwege een veranderende samenleving die steeds hogere verwachtingen heeft van de professional en steeds minder tolerantie toont voor de realiteit dat niet alles altijd mogelijk is.

Lynn Berger rondt haar boek af door ruim aandacht te schenken aan de professionele zorgverleners zelf. Wie zorgt er voor de zorgverleners en hoe houden we goede zorg in stand gezien het huidige personeelstekort. Daarbij gebruikt ze met nadruk het begrip: ‘Morele stress’. “Dat is stress die mensen ervaren wanneer ze wel weten ‘wat het goede is om te doen, maar institutionele beperkingen het bijna onmogelijk maken om het goed ook daadwerkelijk te kunnen doen.’”

In een hoofdstuk over het dreigende ‘zorginfarct’ ten gevolge van het voorspelde toenemende personeelsgebrek, belicht Berger het rapport ‘Kiezen voor houdbare zorg’ van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Daarin wordt duidelijk dat er een crisis dreigt in de zorg, als die er al niet is. Ook Lynn Berger heeft geen kant en klare oplossing voor de huidige problemen in de zorg, wel geeft ze een morele kijkrichting aan vanuit verschillende invalshoeken.

“Onze kwetsbaarheid, onze afhankelijkheid, onze hoop – dat is wat ons kenmerkt, wat ons maakt tot wie we zijn. Dat we omgeven zijn door zorg en dat we zorgen voor de mensen om wie we ons bekommeren. Dat is de mens.”

Soepel geschreven, niet hemelbestormend maar met een brede en doorwrochte visie is ‘Zorg, een betere kijk op de mens’ van Lynn Berger al met al een inspirerend boek!

Lynn Berger: Zorg, een betere kijk op de mens
Uitgegeven door journalistiek platform ‘De Correspondent’; 226 pagina’s incl. noten; prijs €22,-
ISBN 978 9493 2541 52

Lees hier eerdere recensies van Johan Atsma (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/recensie)