Oud zeer, over vroeger dat nog pijn doet

Johan Atsma recenseert het boek van Bram Bakker

Nu ongeveer een jaar geleden nam Bram Bakker afscheid als psychiater door zijn accreditatie niet te verlengen. Hij schreef het boek ‘Gevoelsarm’ over het waarom van zijn afscheid. Hij was er een beetje klaar mee, maakte in zijn persoonlijk leven in korte tijd het nodige mee, had zelf hulp nodig en voelde zich als psychiater meer dan ooit een gevangene van zijn eigen vak waarin je geacht wordt te werken met professionele distantie.

In een Blog zei hij er zelf het volgende van: “Het is goed zo, de manier waarop het vak beoefend moet worden volgens de richtlijnen van de beroepsgroep en mijn persoonlijke visie op het hulpverlenerschap zijn te ver uit elkaar geraakt.“ Nou had Bakker openlijk altijd al ietwat lak gehad aan die richtlijnen en daarmee had hij de nodige publicitaire aandacht getrokken. ‘Adequate zelfonthulling’ werd door hem weloverwogen ingezet en hij maakte van zijn hart zeker geen moordkuil. Bakker was in de loop van zijn carrière een landelijk bekende psychiater geworden en in die rol had hij, zoals dat gaat in Nederland, de nodige voor- en tegenstanders gekweekt. Inmiddels zet Bakker zijn carrière voort in de vorm van de Balanskliniek waarin hij een aantal verschillende vormen van hulpverlening onder een dak brengt. Het motto van de Balanskliniek luidt: “Van chronische klacht naar blijvend in je kracht”.

Nu is daar een nieuw boek: ‘Oud zeer, over vroeger dat nog pijn doet’ en na het gelezen te hebben blijf ik achter met de vraag wat Bakker hier nou eigenlijk mee wil. Voor een belangrijk deel is er sprake van zelfonthulling, voor een belangrijk deel gaat het over het begrip Trauma dat Bakker meer nuance wil meegeven door het begrip ‘Oud zeer’ te gebruiken en voor een deel geeft Bakker kort zijn visie weer op de verschillende vormen van relevante hulpverlening , hij breekt onder andere een lans voor ‘familie opstellingen’ maar ook de toenmalige Waarheids- en Verzoeningscommissie die ooit door Nelson Mandela in Zuid Afrika werd ingesteld om tot verzoening te komen met de voormalige onderdrukker zet hem aan het denken en laat hem inspireren : “Misschien is het wel een mooi zorgproduct: een verzoeningssessie. Speciaal voor de nu volwassen kinderen met ‘oud zeer’ en de mensen die daar een rol in hebben gespeeld.”

Trauma, oud zeer staat centraal. Daarover gaat het steeds. De inhoud van het begrip wordt toegelicht, wat is trauma en hoe uit het zich, over behandelmogelijkheden wordt gesproken, over de moederband, over de rol van seks, over familie en vrienden en liefdesrelaties. Die thematische hoofdstukken worden opgedeeld in kleine hoofdstukken. Bakker schrijft helder, beeldend en puntig. Hij gaat als het ware het gesprek met jou als lezer aan en steeds zijn daar ook zijn eigen ervaringen om een en ander te illustreren. Daarnaast worden de hoofdstukken afgewisseld met korte casusbeschrijvingen uit eigen praktijk. Ze sluiten niet altijd direct aan op de inhoud van een hoofdstuk en hangen daarmee ietwat los in het boek. Gaandeweg blijkt een rode draad affectieve verwaarlozing te zijn maar waarom er dan schijnbaar uit de lucht een hoofdstukje over een bezoek aan concentratiekamp Dachau komt vallen is mij een raadsel. Dan wordt de vraag ‘wat wil hij nou eigenlijk’ nodeloos versterkt.

Al teruglezend in mijn aantekeningen vind ik ergens de opmerking ‘Libelle niveau’…  Bram Bakker wil graag buiten de kaders denken en levert daar ook voldoende munitie voor aan. Maar soms zijn de redenaties wat mij betreft te simpel. Bijvoorbeeld wanneer hij desperadogedrag in liefdesrelaties koppelt aan ouders die op het gebied van hechting en lekker knuffels uitdelen wel wat steken lieten vallen. Mijn ouders waren daar ook niet zo van, maar ik heb sterk de indruk dat dat te maken heeft met de naoorlogse generatie, die vooral bezig was met de strijd het voor hun kinderen beter te krijgen. Een tamelijk algemeen verschijnsel dus.

Maar ook mijn zelfonthulling en bijpassende redenatie is veel te kort door de bocht. En wat dat betreft had ik van Bram Bakker wat meer verwacht.

Bram Bakker: Oud zeer, over vroeger dat nog pijn doet
Uitgeverij Lucht; 272 pagina’s; € 21,99; ISBN 978 94 93272 25 5

Lees hier eerdere recensies (https://www.ggztotaal.nl/tp-29166-2/recensie)