Vermijden oogcontact niet alleen bij mensen met sociale angststoornis

Mensen met een sociale angststoornis vermijden regelmatig oogcontact. Maar bij ‘gewoon’ sociaal angstige personen is dat afhankelijk van de sociale situatie, zo leerde Jiemiao Chen van haar experimenten met ‘wearable eye trackers’: brillen die oogbewegingen meten. Jiemiao Chen promoveerde gisteren, op dinsdag 25 april.

Sociale angst – angst voor kritiek en een negatief oordeel van anderen – komt veel voor. De meest extreme vorm is een sociale angststoornis, die grote impact heeft op je dagelijks leven. ‘Maar sociale angst is een continuüm,’ zegt ontwikkelingspsycholoog Jiemiao Chen. ‘Sommigen hebben er nauwelijks last van, anderen heel veel.’ Als masterstudente in Shanghai zag ze vrienden ermee kampen. ‘Er werd alleen nooit over gepraat, terwijl het je enorm in de weg kan zitten, bijvoorbeeld bij een sollicitatiegesprek.’ Ze kwam naar Leiden om er promotieonderzoek naar te doen.

Contraproductief

Een zichtbaar kenmerk dat vaak met sociale angst in verband wordt gebracht is het ontwijken van oogcontact. Chen: ‘Dat wordt geïnterpreteerd als een veiligheidsstrategie tijdens sociale interacties. Maar het werkt contraproductief: je verwacht er aardig door gevonden en geaccepteerd te worden, maar mensen gaan je gedrag juist eigenaardig vinden, wat je angst weer bevestigt.’

’Oogcontact vermijden is een veiligheidsstrategie’ 

De relatie tussen sociale angst en het maken van oogcontact is echter helemaal niet zo eenduidig, zo bleek uit haar literatuuronderzoek. Mensen met een echte sociale angststoornis mijden oogcontact weliswaar in alle situaties, maar over mensen die ‘gewoon’ hoog scoren op sociale angst was de literatuur verdeeld. Chen besloot zich daarom te richten op de niet-klinische populatie, en hoog en laag scorende personen te vergelijken. Ze gebruikte daarbij een heel nieuw instrument: een wearable eyetracker, oftewel een bril die oogbewegingen meet. ‘Het grote voordeel daarvan is dat je hem kunt gebruiken in natuurlijke situaties.’

‘Wanneer heb je voor het laatst in het openbaar gehuild?’

Uit het eerste experiment, voor een projectiescherm met een vooraf opgenomen publiek, bleek dat sociaal angstige personen vermeden het publiek aan te kijken wanneer ze zelf een toespraak hielden of een pitch gaven, maar niet als ze de opdracht kregen alleen naar het publiek te kijken. Van personen met een sociale angststoornis is daarentegen bekend dat ze hun blik al afwenden als ze naar een foto kijken.

Haar tweede experiment was een live kennismakingsgesprek over onderwerpen variërend van redelijk onpersoonlijk (‘Welk boek heb je onlangs gelezen?’) tot intiem (‘Wanneer huilde je voor het laatst in het openbaar?’). Ook moesten de deelnemers beurtelings luisteren en vertellen. Chen: ‘We zagen bijvoorbeeld dat alle deelnemers hun gesprekspartner minder aankeken bij het vertellen van heel persoonlijke dingen. Maar ook dat degenen die hoog scoorden op sociale angst tijdens het hele gesprek minder oogcontact maakten dan de anderen.’

Wie loopt er risico?

Chens belangrijkste uitkomst was dat sociaal angstige mensen oogcontact inderdaad mijden in levensechte situaties, maar dat hun kijkgedrag flexibel is. ’We kunnen het meten van oogbewegingen dus gebruiken om vroegtijdig op te sporen wie risico loopt op een sociale angststoornis. Bovendien weten we nu dat we bij onderzoek naar oogcontact rekening moeten houden met de context.’

Jiemiao Chen is nu postdoc in dezelfde onderzoeksgroep, om ook bij kinderen oogcontact te bestuderen. ’We weten namelijk nog heel weinig over de ontwikkeling van het maken van oogcontact in het algemeen.’

Bron: Universiteit Leiden / Hilje Papma (https://www.universiteitleiden.nl/nieuws/2023/04/waarom-kijk-je-me-niet-aan)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).

privacy GGZ (2) privacy GGZ (2)
Reacties
Reactie: (E. Betz)
11-5-2023, 07:11
Context: Onveilige stiefmoeder. Mij als klein kind stevig aan mijn arm vastpakkend: “Kijk me aan, KIJK MIJ AAN”, en dan nóg dwingender en steviger: “KIJK MIJ AAN !!!” Tja, als je hier geen sociale angst of bevestigend gevoel van onveiligheid aan overhoudt… . Later in mijn leven heb ik mijzelf aangeleerd om mij hier overheen te zetten door mensen welbewust wél aan te durven kijken. Bij wijze van geconditioneerd instrumenteel gedrag. Ik leerde er veel van, totdat het, zo bleek het decennia later, mijn eigen valkuil leek te zijn geworden. Hoe complete gezinnen, veelal de mannen, stelselmatig bij begroetingen wégkeken; hoe veel-pratende narcisten/egobewoners het lukt om in gezelschap altijd de ogen op zich gericht te weten en het gezelschap van familieleden wist te conditioneren, zodat de aandacht -de ogen dus- bij volgende ontmoetingen altijd weer op hem of haar gericht werden. Deze familie, als voormalige gezinsstam, heeft zich dérmate laten conditioneren dat de hoofdfiguur bij de minste kik ogenblikkelijk alle aandacht (lees ogen, en hoofdbewegingen) afvangt op het moment dat deze een kik geeft, waarbij de “vreemdeling” in zijn verhaal áltijd substantieel en nadrukkelijk het nakijken heeft. [ Alsof de de kudde rust vind in het aanbiddend aanhoren van de leider]. De middels oogcontact naar verbinding en contact-zoekende, de naar erkenning vragende-en gévende oog-aanrakingen van de contact-zoekende, worden maar al te vaak gefrustreerd in deze configuraties. Als de “KDW” maar vaak genoeg overschreden wordt, dan raakt het systeem overprikkeld en wordt men ziek van deze “gezelligheid”. Het zijn de gezellige onderonsjes geworden tussen familiaire soortgenoten op de apenrots waarbij “de koude kant” stelselmatig wordt genegeerd en met de ogen uit het conclaaf wordt weggeduwd. Tribale-consolidatie door díscriminatie, lijkt het devies van deze familiaire grootmacht. Aldus ben ik zelf in mijn valkuil gevallen en heeft mijn vroegkinderlijke angst voor agressief-dominant-intimiderende- en afwijzende volwassenen, plaatsgemaakt voor alertheid op sociale afwijzing en buitensluiting. [ De sociale onrust in het huidige Europa: zoek de verschillen beste lezer.]