Nieuwe inzichten in de werking van elektroconvulsietherapie (ECT)

Elektroconvulsietherapie (ECT) is een effectieve behandelmethode bij, vooral, ernstige depressies. Ondanks dat de therapie op veel plekken in de wereld wordt toegepast, is de vraag nog steeds hoe het komt dat kortdurende elektrische schokjes een therapeutische werking hebben.

Onderzoekers van de Universiteit van Californië in San Diego hebben mogelijk een antwoord op deze vraag gevonden. In twee nieuwe studies gepubliceerd in Translational Psychiatry stellen ze een nieuwe hypothese voor: Volgens hen verlicht ECT de symptomen van een depressie door de aperiodieke activiteit te verhogen, een type elektrische activiteit in de hersenen dat geen consistente patroon volgt en over het algemeen wordt beschouwd als achtergrondruis van de hersenen.

Volgens eerste auteur Sydney Smith wordt daarmee een puzzel opgelost die wetenschappers en artsen al heeft verbaasd sinds ECT bijna een eeuw geleden werd ontwikkeld, in eerste instantie onder de naam electroshock. Smith denkt dan ook één van de meest effectieve maar gestigmatiseerde behandelingen voor ernstige depressie te ontrafelen.

Over ECT

ECT heeft een uitstekende staat van dienst, maar door zijn geschiedenis een slechte reputatie. De therapie is effectief bij tot wel 80% van de patiënten die de behandeling ontvangen, meestal voor depressie maar soms ook voor bipolaire stoornis of schizofrenie. Ondanks dit hoge succespercentage wordt ECT vaak geassocieerd met angstaanjagende beelden van mensen die pijnlijke, hoogspanningsschokken krijgen. Beelden uit de film ’One flew over the cuckoo’s nest’ zijn voor veel mensen nog steeds leidend.

Smith: ”Veel mensen zijn verrast te horen dat we nog steeds ECT gebruiken, maar de moderne procedure gebruikt zeer gecontroleerde doseringen elektriciteit en wordt onder narcose uitgevoerd, Het ziet er echt niet uit zoals je ziet in films of op televisie.”

Tegelijkertijd heeft ECT wel degelijk ook nadelen, zoals tijdelijke verwarring en cognitieve stoornissen. Het vereist ook meerdere poliklinische bezoeken, wat een obstakel kan vormen voor sommige mensen die anders baat zouden hebben bij de behandeling.

Volgens hoogleraar Voytek is één van de redenen waarom ECT niet populairder is, dat het voor veel mensen gemakkelijker en handiger is om gewoon een pil te nemen. Maar bij mensen bij wie medicijnen niet werken, kan ECT levensreddend zijn. ”Begrijpen hoe het werkt, helpt ons manieren te ontdekken om de voordelen te vergroten en bijwerkingen te minimaliseren.”

Onderzoek en conclusies

De onderzoekers gebruikten EEG-scans om de hersenactiviteit te bestuderen van patiënten die ECT-therapie kregen voor depressie. Ze keken ook naar een andere vergelijkbare vorm van behandeling, waarbij de schokjes worden opgewekt met magnetische velden in plaats van met elektroden. Beide therapieën vertoonden na de behandeling verhoogde niveaus van aperiodieke activiteit in de hersenen van patiënten.

Smith: ”Aperiodieke activiteit wordt gezien als de achtergrondruis van de hersenen, en jarenlang behandelden wetenschappers het op die manier en besteedden er niet veel aandacht aan. Maar we zien nu dat deze activiteit eigenlijk een belangrijke rol speelt in de hersenen, en we denken dat ECT helpt om deze functie te herstellen bij mensen met depressie.
Een van de functies van aperiodieke activiteit in de hersenen is het helpen reguleren van hoe neuronen aan en uit gaan. Onze neuronen doorlopen voortdurend cycli van hogere en lagere polariteit die overeenkomen met verschillende mentale toestanden. Aperiodieke activiteit helpt de remmende activiteit in de hersenen te versterken, waardoor het effectief wordt vertraagd.”

Volgens Smith wordt in de EEG-scans van mensen die elektroconvulsieve of magnetische aanvalstherapie ontvangen, regelmatig een vertragingspatroon in de elektrische activiteit van de hersenen gezien. ”Dit patroon is vele jaren onverklaard gebleven, maar rekening houden met de remmende effecten van aperiodieke activiteit helpt het te verklaren. Het suggereert ook dat deze twee vormen van therapie vergelijkbare effecten in de hersenen veroorzaken.”

Hoewel deze bevindingen een verband leggen tussen aperiodieke activiteit en de voordelen van ECT, benadrukken de onderzoekers de noodzaak van verder onderzoek om deze inzichten te benutten in klinische toepassingen. Ze onderzoeken momenteel de mogelijkheid om aperiodieke activiteit te gebruiken als een maatstaf voor de effectiviteit van behandelingen voor andere depressies, zoals medicijnen.

Voytek: ”Uiteindelijk is het belangrijkste voor patiënten en artsen dat de behandeling werkt, wat in het geval van ECT het geval is. Het is echter onze taak als wetenschappers om te onderzoeken wat er echt in de hersenen gebeurt tijdens deze behandelingen, en het blijven beantwoorden van die vragen zal ons helpen manieren te vinden om deze behandelingen nog effectiever te maken terwijl de negatieve effecten worden verminderd.”

De beide (Engelstalige) onderzoeken zijn hier te vinden:

- Smith, S.E., Kosik, E.L., van Engen, Q. et al. Magnetic seizure therapy and electroconvulsive therapy increase aperiodic activity. Transl Psychiatry 13, 347 (2023). https://doi.org/10.1038/s41398-023-02631-y (https://doi.org/10.1038/s41398-023-02631-y)

- Smith, S.E., Ma, V., Gonzalez, C. et al. Clinical EEG slowing induced by electroconvulsive therapy is better described by increased frontal aperiodic activity. Transl Psychiatry 13, 348 (2023). https://doi.org/10.1038/s41398-023-02634-9 (https://doi.org/10.1038/s41398-023-02634-9)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).