Herkenbare huis-, tuin- en keukensituaties: Uit het narcistische doolhof

Verhalen en duiding over alledaags psychisch geweld.

In een blogreeks voor GGZ Totaal belicht Stichting Het Verdwenen Zelf (https://stichting.verdwenenzelf.org/) alledaagse situaties die schijnbaar onschuldig lijken, maar voor slachtoffers van dwingende controle en psychisch geweld een dagelijkse realiteit van onderdrukking en angst vormen. Deze getuigenissen bieden een kijkje in de vaak verborgen wereld van huiselijk geweld, waar de controle zich uitstrekt tot de meest basale aspecten van het dagelijks leven.

“Het is uit onderzoek bekend dat de gevolgen ervan even ernstig, zo niet ernstiger, als andere vormen van kindermishandeling zijn”, zegt adviseur Iris Koops van Het Verdwenen Zelf. “En psychisch geweld tegen kinderen en jongeren krijgt zeker niet de aandacht die het verdient. De pleger onderwerpt het slachtoffer aan een vrijheidsbeperkend regime van dagelijks vernederen, isoleren, manipuleren, bedreigen, denigreren, lastigvallen, intimideren en controleren.”

Deze reeks is bedoeld om  inzicht te geven in de  destructieve, eenzijdige dynamiek van dwingende controle. Jonge slachtoffers kunnen niets anders dan ‘ondergaan’, wat Deni in haar getuigenissen pijnlijk blootlegt. Het doel is om bewustzijn te creëren en professionals aan te moedigen om de signalen te herkennen en slachtoffers te ondersteunen bij het vinden van hulp. Laten we samen deze verborgen vorm van geweld aan het licht brengen en een verschil maken in het leven van degenen die eronder lijden.

Deze vijfdelige serie is bedoeld om zowel slachtoffers als professionals inzicht te geven in de subtiele, maar destructieve, eenzijdige dynamiek van dwingende controle. We hopen dat het professionals helpt om de signalen te herkennen bij hun cliënten en slachtoffers aanmoedigt om hulp te zoeken. Lees vandaag deel 5.

---

Herkenbare huis-, tuin- en keukensituaties: Uit het narcistische doolhof

In de eerdere delen van deze blogreeks vertelde Deni over haar jeugd met haar narcistische stiefvader en hoe dit er in het dagelijks leven uitzag. Hoe overleef je een omgeving waarin 24/7 dwingende controle speelt? Waarin je de zondebok bent en er geen enkele ruimte is voor jouw behoeften, vreugde en geluk. Hoe ziet herstellen van dit complex vroegkinderlijke trauma eruit?

‘Mijn weg eruit’

Boos worden? Als jongvolwassene was dat voor mij onmogelijk, ik was het eigenlijk verleerd. En dat begon tegen me te werken in het volwassen leven. Ik had namelijk engelengeduld en was ontzettend meegaand en dat was niet altijd positief. Want waar liggen dan je grenzen? Ik heb als volwassene echt moeten leren, dat boos zijn oké is. Dat het mag, dat het kan en dat er dan niks is om je schuldig over te voelen. Dat ik niet op dezelfde manier boos ben als hij was. En dat boosheid een normale emotie van het leven is.

Intussen leer ik er steeds meer over. Lukt boos worden wel. Soms lukt het om mijn gevoelens zuiverder te voelen, maar het verdriet en de teleurstelling blijven. De spanning en me onzeker voelen in dit soort situaties heb ik ook. Als ik deze gevoelens niet met een veilige persoon kan delen, dan krijg ik ’s nachts last van slapeloosheid en/of nachtmerries. Gelukkig gebeurt dit steeds minder vaak, omdat ik er vaker over praat. Het is een heel pad van loskomen uit de onzekerheid en de angst. De angst ook om zelf zo onredelijk boos te worden op je omgeving. Want ik weet hoe het is als je dit ondergaat. Dat verdriet wil je de ander niet aandoen.

Zo lijkt het narcisme steeds weer invloed te hebben. Ook als het narcisme weg is uit je leven. Want het kruipt onder je huid. Dat kunnen anderen moeilijk begrijpen. Waarom iets je zo bezighoudt of raakt. Voor mij helpt het als een ander vertelt hoe het voor hem of haar is. Dat beschrijft vaak mijn eigen gevoel. Dat geeft erkenning en dan kan ik het loslaten. Daarom heb ik ook zoveel aan de blogs van andere ervaringsdeskundigen op deze website.

Ik heb beide boeken (https://verdwenenzelf.org/boeken/) van Iris Koops in één stuk uitgelezen. Het was een ‘feest’ der herkenning. Zowel wat iemand met narcisme doet en hoe, en hoe het slachtoffer de gevolgen voelt. Ik snap nu waarom je dan bepaald gedrag laat zien. Dat je je persoonlijkheid soms helemaal kan verliezen.

Het gaf me inzicht in triggers waarbij ik reageerde zoals ik als kind had gedaan. Voor toen het beste middel ooit, namelijk: vechten d.m.v. hard werken. Als dat niet helpt, vluchten. Als dat niet werkt, uit contact gaan. Even helemaal ‘uit’ in de situatie. En soms bevriezen. Maar als volwassene realiseerde ik me dat ik nog erg vaak bevroor en uit contact ging. Ik wilde dit niet, maar terugvechtend met mezelf kwam ik er niet uit. Door de acceptatie en compassie naar mezelf wel!

De impact van het eeuwig afgekraakt worden als kind, in mijn prestaties, mijn ik is groot. Niks was goed. Je kunt je bijna niet voorstellen wat dat met me deed als kind. En wat dit soms nog doet als je volwassen bent, ook als je uit deze situatie gekomen bent.

De stappen die ik al lezend kon zetten naar bewustzijn, zette me in de acceptatie en zelfcompassie. En daardoor kon dit oude stuk gaan genezen. Nu voelt het vrij. Natuurlijk zijn er nog wel eens triggers. Wat ik dan doe: terug naar het nu. Ik maak de situatie kleiner. Ook heb ik geleerd in contact met mezelf te zijn en te blijven én ik luister naar mijn intuïtie. Ik zorg ervoor dat ik in contact blijf met fijne, gezonde anderen. En dat ik weg mag bij mensen die (vanuit hun overleving) ver over mijn grenzen gaan. Ik kan wanneer de trigger komt, mezelf aansporen tot zelfcompassie en compassie naar de ander.

Het gaat goed met mij. Ik heb een leuk gezin met een fijne partner, vrienden en een leuke baan. Ik heb het contact met familieleden opnieuw op kunnen bouwen en bestendigen, ondanks alle eerdere pogingen van verwijdering in het verleden en alle jaren van gemis. Tijd krijg je niet terug, contacten en verbinding wel. Én veiligheid heb ik in mezelf leren vinden, met vallen en opstaan én met hulp als dat nodig was.

Deni

Duiding door Gebi Rodenburg: Psycholoog NIP, staflid stichting Het Verdwenen Zelf

Met vallen en opstaan vindt Deni haar weg in herstel en bevrijdt ze zich uit het narcistische web.

Doordat Deni gedwongen was op te groeien in abnormale en zeer onveilige omstandigheden, werd zij genoodzaakt overlevingsgedrag te ontwikkelen.

Kinderen zijn per definitie afhankelijk van hun verzorgers en kunnen niet weg. Deni werd gedwongen op te groeien in abnormale en zeer onveilige omstandigheden. Om dit te kunnen overleven werd ze genoodzaakt overlevingsgedrag zoals jezelf onzichtbaar maken of pleasen te ontwikkelen. Het neurologisch en fysiologisch systeem is altijd gericht op overleving en doet er alles aan om dit voor elkaar te krijgen. Dit gaat buiten het denken om en is dus een onbewust proces.

Veel gedragingen en symptomen van slachtoffers zoals Deni, zijn direct te herleiden als normale gevolgen van (zeer) abnormale omstandigheden. Met de slachtoffers van deze vorm van mishandeling is niets mis. Een van de meest helende valideringen is het ont-pathologiseren van deze normale erfenis in het volwassen leven.

Bij Deni en vele andere slachtoffers werden grenzen en autonomie op geen enkele wijze gerespecteerd (integendeel, ze werden bestraft), waardoor het voor deze kinderen moeilijk is om deze op latere leeftijd te ervaren en aan te geven.  Dit was vroeger namelijk gewoonweg te gevaarlijk. Deni merkt dit ook in haar weg van herstel en verwerking. Verwonderd schrijft ze over het uiten van boosheid als volwassene: “Dat het mag, dat het kan en dat er dan niks is om je schuldig over te voelen. Dat ik niet op dezelfde manier boos ben als hij was. En dat boosheid een normale emotie van het leven is.” Heel empathisch en vooral gericht op de ander. Een uiting van haar overleving en conditionering.

In haar volwassen leven leert Deni haar eigen authentieke gevoelens en behoeftes beetje bij beetje te herkennen en voelen. Naast de spanning en onzekerheid is ze in staat om te delen, de co-regulatie op te zoeken bij een veilige ander. Naarmate ze dit meer durft en doet, merkt ze dat ze minder last te heeft van traumasymptomen, zoals nachtmerries en slapeloosheid.

‘Deze vorm van mishandeling kruipt onder je huid.’ Veel mensen en professionals begrijpen niet wat slachtoffers meemaken of bagatelliseren het. Dit zorgt voor een gevoel van eenzaamheid. Gelukkig zijn er ook mensen in het netwerk van Deni die op een normaal menselijke manier reageren en haar spiegelen als ze vertelt over haar pijnlijke jeugd. Dat geeft validering, erkenning en helpt haar te helen. Delen bij veilige betrokkenen in het hier en nu is helpend voor volwassenen met complex vroegkinderlijk trauma.

Volwassen slachtoffers die als kind in de zondebokpositie gevangen zaten, zijn vaak begaafde en creatieve mensen met een grote kracht en eigenheid. Deni deed er alles aan om op creatieve wijze maar iets van eigen (adem)ruimte en rust te creëren. Een (zeer) tijdelijk gevoel van vrijheid. Ze leerde vechten door hard te presteren op wilskracht. Als dat niet werkte dan vluchtte ze als het ware door te dissociëren uit haar lijf; weg uit de situatie. Of door te bevriezen.

In haar jeugd had ze het geluk dat er vanaf jonge leeftijd een aantal mensen waren op haar levenspad, die haar werkelijk zagen. Sommigen hadden enige vermoedens van de moeilijke situatie waarin ze zat, zoals jeugdhulpverleners, een paar familieleden en een docent. Ze gaven haar de bevestiging en het vertrouwen die ze zo hard nodig had. Een gevoel van normale en dus veilige menselijke omgang. Het werd een anker in haarzelf, een bevestiging dat ze niet gek was, dat meer mensen het zagen.

In haar proces van herstel leert ze de triggers in het hier en nu te herkennen en het effect ervan op haar lichaam en systeem waar te nemen. Acceptatie en compassie voor zichzelf blijken het antwoord te zijn. Keer, op keer, op keer weer uit traumatijd terugkomen in het hier en nu. Stap voor stap. Deni heeft geleerd zichzelf op te vangen en te reguleren. Ook heeft ze een fijn en veilig netwerk, waar ze op kan terugvallen. Door de co-regulatie op te zoeken bij veilige anderen, komt stap voor stap de ontwikkeling, die eerder gestagneerd is, alsnog op gang. Het is nooit te laat om te helen. Vaak heeft dit wel echt tijd nodig.

“De stappen die ik al lezend kon zetten naar bewustzijn, zette me in de acceptatie en zelfcompassie. En daardoor kon dit oude stuk gaan genezen. Nu voelt het vrij.”

Over veerkracht gesproken…….!

---

Lees ook deel 1 en 2 (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-4465795/nieuws/herkenbare_huis-_tuin-_en_keukensituaties.html) (in één blog), deel 3 (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-4482191/nieuws/herkenbare_huis-_tuin-_en_keukensituaties_mijn_narcistische_stiefvader_bepaalde_alles.html?page=1) en deel 4 (https://www.ggztotaal.nl/nw-29166-7-4499106/nieuws/herkenbare_huis-_tuin-_en_keukensituaties_omdat_ik_het_fijn_had_werd_ik_gestraft.html?page=1) in de reeks Herkenbare huis-, tuin- en keukensituaties: Verhalen en duiding over alledaags psychisch geweld.

Kijk ook op de website van Het Verdwenen Zelf: https://verdwenenzelf.org/ (https://verdwenenzelf.org/)

-----------------------------------------------------------------------------------------

Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.

Abonneren kan direct via het inschrijfformulier (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89775/pagina/abonneren.html), opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines (http://www.ggztotaal.nl/pg-29166-7-89779/pagina/e-magazine.html).