Van zelf-hulp-boekjes naar de derde generatie eHealth

maandag 22 juni 2015

Een van de eerste eHealth toepassingen is het computerprogramma ‘Eliza’ van Joseph Weizenbaum uit 1964. Het ging hier om een programma dat zich voor kon doen als een therapeut. Deze ‘Eliza’ kon een dialoog voeren met een cliënt op basis van steekwoorden uit de reacties van de cliënt. Hoewel er sprake was van een kunstmatige interactie, kreeg een cliënt toch enige tijd het gevoel met een echte therapeut van doen te hebben. Weizenbaum liet dit programma aan diverse psychiaters zien die meteen razend enthousiast waren. Met dit hulpmiddel konden ze veel minder tijd besteden aan hun patiënten! Ze vroegen hem dan ook om het programma te verbeteren zodat een cliënt een volledig gesprek met Eliza zou kunnen voeren. Weizenbaum was echter van mening dat een programma nooit een echt mens van vlees en bloed kon of mocht gaan vervangen. Een sympathieke gedachte, maar de geest was reeds uit de fles.

Er worden sindsdien manmoedige pogingen gedaan om computerprogramma’s en apps te ontwikkelen die de menselijke therapeut geheel of gedeeltelijk kunnen vervangen. Deze pogingen zijn grofweg onder te verdelen in twee generaties eHealth toepassingen. De eerste generatie bestaat uit interventies die gebaseerd zijn op de bekende doe-het-zelf hulpboekjes. Hierbij worden hulptrajecten omgezet in modules die een cliënt in grote mate zelfstanding kan doorlopen via het internet. De meeste grote eHealth systemen (online werkomgevingen) zijn nog steeds vooral gericht op dit type interventies. Echter, net als bij de traditionele zelfhulpboekjes is het uitvalpercentage onder cliënten enorm. 

De tweede generatie eHealth toepassingen combineert ‘doe-het-zelf’ interventies met ‘Big Data’. Deze toepassingen zijn net iets slimmer dan die uit de eerste generatie doordat er aanvullend gebruik wordt gemaakt van allerlei sensoren die informatie over de cliënt verzamelen. Deze informatie wordt gebruikt om de interventies beter aan te laten sluiten op een individuele cliënt. Hoewel er miljoenen euro’s worden uitgeven aan de ontwikkeling van deze technische hoogstandjes blijkt uit een recent onderzoeksrapport van het Rathenau Instituut dat de resultaten nogal tegenvallen. Dit is niet verwonderlijk want informatie is nog geen kennis. Het omzetten van meetgegevens naar zinvolle kennis blijkt dan ook de achilleshiel van deze toepassingen. Wellicht komt er een tijd dat we zulke slimme programma’s ontwikkelen die al het menselijke gedrag weten te vangen in slimme algoritmes waardoor we volledige geautomatiseerde interventies kunnen aanbieden. Voorlopig zijn we nog lang niet zover.

Gezien bovenstaande is het begrijpelijk en tevens verstandig dat therapeuten en andere hulpverleners niet op grote schaal het gebruik van eHealth omarmen. Het wordt daarom tijd voor een derde generatie eHealth toepassingen waarbinnen het oorspronkelijke gedachtegoed van Weizenbaum weer in ere wordt hersteld. Dit betekent dat we de therapeut weer een belangrijke rol moeten geven in de interactie met de cliënt. We moeten daarom af van de eenzijdige focus op de ontwikkeling van volledig geautomatiseerde trajecten, protocollen en modules. Tevens is het van belang dat beleidsmakers en verzekeraars eHealth niet zozeer zien als een manier om te bezuinigen op de zorg (door de inzet van de hulpverleners te minimaliseren) maar als een manier om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. In de derde generatie eHealth toepassingen blijft de cliënt centraal staan en krijgt deze meer regie over het eigen proces. De rol van de therapeut verandert hierdoor wat vraagt om een attitude verandering. Ook heeft de therapeut aanvullende vaardigheden nodig om technologie adequaat toe passen binnen de begeleidingstrajecten. Laten we hier meer in gaan investeren zodat we eHealth toepassingen gaan ontwikkelen die een werkelijke toegevoegde waarde betekenen voor onze cliënten.

Over Alexander Waringa

Alexander Waringa is psycholoog, Ambassadeur eHealth NIP, oprichter van het online platform Pluform.com, co-auteur van het handboek ‘E-coaching’ en onderzoeker aan Tilburg University

Reageren op dit artikel? Mail dan naar: 

ingezonden@ggztotaal.nl

Naar het e-magazine

Bekijk het archief

P.S. zelf Eliza eens uitproberen? Dat kan hier: http://www.masswerk.at/eliza/