Van Alzheimer tot Covid-19: tijd voor een ethisch reveil
In juni van dit jaar keurde de Amerikaanse geneesmiddelenwaakhond FDA het middel Aducanumab goed voor gebruik. Het middel zou werkzaam zijn tegen Alzheimer, doordat het de eiwitplaques die Alzheimer veroorzaken ‘als een stofzuiger’ zou opruimen.
Al toen Biogen in juni 2019 aankondigde dat er een aanvraag gedaan zou worden om het middel te laten registreren, was er de nodige kritiek. Die is er niet minder op geworden: de werking is onvoldoende aangetoond, het middel is onbetaalbaar, eventuele (ernstige) bijverschijnselen kunnen niet worden uitgesloten en het is maar helemaal de vraag of met het opruimen van de eiwitplaques ook de Alzheimer verdwijnt, schrijven o.a. Karl Herrup en Jonathan Goulazian. De neurowetenschappers (en zij niet alleen) suggereren een sterke lobby van fabrikant Biogen bij de FDA, waarbij de koers van de aandelen belangrijker was dan gezondheidswinst.
Ook in Nederland bleek er een dubieuze belangenverstrengeling tussen de farmaceutische industrie, de wetenschap en de instanties die het medicijn moeten goedkeuren, toonde Nieuwsuur aan. De kans dat het middel ook in Nederland en Europa wordt goedgekeurd, lijkt daarentegen bijzonder klein.
Het is niet de eerste keer dat een niet-werkend middel tegen Alzheimer op het punt staat geregistreerd te worden, of op de markt gebracht. In 2013 kwam Nutricia met Souvenaid, een drankje dat het geheugen zou verbeteren en zou helpen bij beginnende dementie. De claim bleek onterecht.
En in de jaren tachtig claimde de fabrikant van Noötropil, de ‘leerpil’, dat het middel werkzaam zou zijn tegen beginnende dementie. Ook dat bleek niet waar, het is zelfs de vraag of het middel het geheugen verbetert of, waar het voor geregistreerd staat, helpt bij draaiduizeligheid.
Het zijn enkele van de vele voorbeelden, waarbij medicijnen geregistreerd zijn, of op de markt gebracht, en waarbij winst belangrijker lijkt dan genezing. Met een dubieuze rol voor de farmaceutische industrie.
Er is dan ook veel geld gemoeid met de bestrijding van Alzheimer. De WHO schat dat er wereldwijd nu al bijna 56 miljoen mensen aan dementie lijden, tegen 2050 zal het naar verwachting over 139 miljoen mensen gaan. 70% daarvan lijden aan de ziekte van Alzheimer. Alleen al voor Nederland worden de jaarlijkse zorgkosten voor alle vormen van dementie geschat op ruim 9 miljard euro, zeventig procent daarvan is 6,3 miljard. Een middel dat de aandoening geneest of voorkomt is dan ook een heilige graal voor elke integere onderzoeker en een goudmijn voor de iets minder integere industrie.
Overigens is de lijst veel langer van onderzoeken die tijdens de zogenaamde fase 1 gestopt zijn, omdat de resultaten niet het gewenste effect opleverden en verder onderzoek dus zinloos, of in ieder geval te duur zou worden.
Medicatie en de ggz
Ik ben al een tijdje werkzaam in de ggz en mede daardoor ken ik veel mensen die dankzij medicatie een goed, of in ieder geval acceptabel, leven leiden wat niet mogelijk geweest zou zijn als zij niet voor kortere of langere tijd psychofarmaca hadden gebruikt. De uitvinding van de psychofarmaca heeft voor veel mensen veel goeds gebracht. Ik zal dan ook niet snel spreken over chemische dwangbuizen en aanverwante termen. Wel zie ik, ook in mijn werkveld, een pervers streven van de farmaceutische industrie om al dan niet geregistreerde middelen aan de man te brengen, onder andere door de therapeutische indicatie zo ver als mogelijk op te rekken en uitgekiende verkoopstrategieën. Of het nu gaat over tranquilizers als Valium in de jaren zeventig, antidepressiva als Prozac in de jaren negentig, psychostimulantia als Ritalin sinds de jaren negentig en opiaten als Oxycodon in het afgelopen decennium.
Middelen tegen Alzheimer zouden zomaar de volgende golf kunnen worden, de eerste tekenen zijn er naar. Een vooruitblik op de kranten van 2030: paginagrote advertenties met de slogan “Sleutels vergeten? Daar begint het mee! Neem Stopdement, vóór het te laat is!”
De slimme verkooptechnieken van de farmaceutische industrie – ik heb het niet over individuele onderzoekers – hebben als vervelend neveneffect een zowel gezond als schadelijk wantrouwen ten opzichte van de medische wetenschap en de farmaceutische industrie in het bijzonder. Het komt voor dat mensen geen medicatie willen, daarbij wijzend op al dan niet bestaande bijwerkingen of gevaren van die middelen. Goede uitleg kan daarbij veel ellende voorkomen, maar de sceptici hebben een belangrijk argument in handen: de farmaceutische industrie is invloedrijk, niet altijd integer en lijkt materiële winst belangrijker te vinden dan gezondheidswinst. Dat argument kan worden gestaafd met talloze voorbeelden, waarbij de vóórdelen van diezelfde medicijnen nogal eens uit het oog worden verloren.
Vaccinaties
Zoals iedereen stond ik de afgelopen maanden voor de keus om me te laten vaccineren of niet. Ik heb dat gedaan, in de volle overtuiging dat vaccinatie de enige uitweg uit de crisis is. Ondertussen is het zeker dat ernstige bijwerkingen op de korte termijn uiterst zeldzaam zijn. Bijwerkingen op de lange termijn schat ik, met de geringe medische kennis die ik heb, bijzonder laag in. Niets wijst er op dat het vaccin een ander doel heeft dan het bestrijden van corona.
Met enige regelmaat ga ik discussies aan met antivaxers, corona-ontkenners en anderen die zich verzetten tegen vaccinatie en de maatregelen die onze regering aankondigt. Bij die maatregelen heb ik ook wel eens mijn bedenkingen, maar over vaccinaties hoor ik vooral ongefundeerde stellingen, onkunde, hearsay, fake-news en regelrechte onzin. Soms hoor ik een argument dat me doet twijfelen, maar na wat naspeuringen kom ik steeds weer er op uit dat het klopt.
Op dat laatste is één uitzondering. Dat is de stelling dat de farmaceutische industrie uit is op winst en om dat doel te bereiken (teveel) invloed uitoefent op overheidsorganen, wetenschappers en pers. In jargon: de industrie heeft een bijzonder sterke lobby.
Ik kan het niet ontkennen, er liggen te veel voorbeelden. En dat ondergraaft elk argument vóór vaccinatie. De industrie en iedereen die aan die lobby meewerkt heeft dat echt helemaal aan zichzelf te wijten.
Is het niet eens tijd voor een ethisch reveil, dames en heren aan de top? Op de lange duur levert dat nóg meer winst op voor het goede werk dat u óók doet.
