Wat is er nieuw? Iedere twee weken brengt GGZ Totaal je op de hoogte van relevante en interessante boeken door, voor of over de ggz.
(Onderstaande teksten zijn van de uitgevers of schrijvers, tenzij anders vermeld.)
Maurits Nijs
Het voorschrijven van psychofarmaca wordt steeds vaker overgenomen door verpleegkundig specialisten en complexe psychotherapie is in handen van psychotherapeuten en klinisch psychologen. De ambitie om het vak een ‘wetenschappelijke status’ te geven als klinische neurowetenschap heeft niet gebracht wat werd gehoopt: psychiatrische stoornissen laten zich niet eenvoudig reduceren tot hersenziekten. Sommigen beweren zelfs dat het vak van psychiater dreigt te verdwijnen.
Psychiatrisch lijden is van alle tijden en vraagt om deskundige hulp van toegewijde professionals. Maar de psychiatrie heeft een herbezinning nodig. Wat maakt de psychiater uniek? Wat is de kern van het vak? En hoe kan de psychiatrie zich ontwikkelen tot een vakgebied met hernieuwde kracht en relevantie?
In dit essay pleit Maurits Nijs voor een fundamentele heroriëntatie op de theoretische basis van de psychiatrie. Hij bespreekt de cruciale concepten die het vak toekomstbestendig kunnen maken en gaat in op de gevolgen hiervan voor de opleiding en praktijk van psychiaters. Een prikkelende en noodzakelijke reflectie op de identiteit en toekomst van de psychiater.
Maurits Nijs is psychiater en psychotherapeut. Hij werkte jarenlang in diverse leidinggevende functies binnen de ggz, onder meer bij De Viersprong, het Radboudumc en De Jelgersma-kliniek. Hij was programmadirecteur van het Landelijk Psychiatrieonderwijs van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en verzorgde vele masterclasses, lezingen en leergangen over psychotherapie, opleiden, leiderschap en filosofie van de geest. Eerder schreef hij De essentie van psychotherapie (2018) en De essentie van leiderschap in de psychiatrie (2022).
Met een voorwoord van Arnon Grunberg.
Handboek Steunend Relationeel Handelen. Werken aan herstel en kwaliteit van leven
Prof. dr. Jean Pierre Wilken & Dirk den Hollander
In 2019 verscheen de eerste editie, deze derde druk is zodanig ingrijpend herzien dat we kunnen spreken van een nieuw boek.
In zorg en welzijn krijgt een persoonlijk-professionele relatie steeds meer aandacht. Er is een verschuiving gaande van instrumentele zorg naar relationele zorg. De relatie tussen professional en cliënt vormt de bedding voor goede zorg en dienstverlening. Deze persoonsgerichte zorg wordt gecombineerd met aandacht voor sociale netwerken en gemeenschappen. Herstel en participatie kunnen niet zonder een samenleving die mogelijkheden biedt om mee te tellen en mee te doen. Voor mensen in kwetsbare posities zijn zowel veiligheid als ontplooiingsmogelijkheden van belang, ingebed in betekenisvolle sociale relaties en activiteiten.
Op basis van inzichten uit de integrale rehabilitatiebenadering, de presentietheorie, positieve psychologie en studies naar herstel, sociale inclusie, krachtgericht werken en ervaringsdeskundigheid wordt in dit boek de methodiek van Steunend Relationeel Handelen beschreven. De methodiek bestaat uit een ethisch fundament, bouwstenen voor herstel en kwaliteit van leven, en een viertal handelingen die centraal staan in het handelen van de professional. Deze zogenaamde kernhandelingen zijn: verbinden, verstaan, verzekeren en versterken.
Nadat de theoretische basis en belangrijke kennisbronnen beschreven zijn wordt ingegaan op praktische toepassingen in verschillende werkvelden, zoals de ggz, de maatschappelijke opvang, de verslavingszorg, de jeugdzorg, de forensische zorg, de palliatieve zorg en de zorg voor ouderen en vluchtelingen. Ook komen toepassingen aan de orde bij mensen met autisme, niet aangeboren hersenletsel en een licht verstandelijke beperking. Daarnaast wordt ingegaan op specifieke toepassingen zoals in herstelcentra en andere herstel- en zelfhulpinitiatieven. Er is aandacht voor het omgaan met complexe situaties, de kenmerken van herstelondersteunende behandeling, de waarde van ervaringsdeskundigheid, het inzetten van kunst en creativiteit en het bevorderen van een gezonde leefstijl.
Het handboek is samengesteld door de grondleggers van de methodiek. Jean Pierre Wilken is lector Participatie, Zorg en Ondersteuning bij Hogeschool Utrecht en Dirk den Hollander is voormalig hoofdopleider SRH en en medeoprichter van herstelcentrum Nei Skoen in Helmond.
De belangrijkste wijzigingen in deze nieuwe uitgave in vogelvlucht:
- Nieuwste inzichten uit onderzoek zijn verwerkt, o.a. in hoofdstukken over ervaringsdeskundigheid en housing first.
- Nieuwe hoofdstukken over herstelondersteunende behandeling, recovery colleges, en verpleeghuiszorg voor mensen met dementie.
- Nieuw: toepassing SRH in de palliatieve zorg en bij de integratie van vluchtelingen.
Onder redactie van Jessica Slijpen, Annelies Meuleman, Jeroen Dewinter
Seksualiteit is een deel van ons leven en autismekenmerken kunnen daarin een rol spelen. Het nieuwe boek Autisme en seksualiteit biedt heldere en toegankelijke informatie over dit onderwerp. Door de combinatie van persoonlijke ervaringen, inzichten van professionals en wetenschappelijk onderzoek is het boek een waardevolle bron voor iedereen die meer wil weten over autisme en seksualiteit, voor zichzelf of iemand in diens omgeving. Ook professionals kunnen nieuwe inzichten opdoen vanuit de ervaringsverhalen en het boek gebruiken in hun begeleiding van mensen met autisme.
Het boek is gebaseerd op wat mensen met autisme zélf vertellen over hun ervaringen en behoeften, aangevuld met perspectieven van ouders, partners en professionals.
Dit boek is ontwikkeld in een Nederlands-Vlaamse samenwerking. De inhoud is medio 2024 als webteksten gepubliceerd op autisme.nl en op participate-autisme.be.
Tijdens het ontwikkelen van de informatie ontstond bij mensen met autisme, naasten en professionals de wens om de webteksten ook in boekvorm te publiceren. Sommige mensen lezen tekst immers graag op papier. Een boek is makkelijk om in te bladeren of een aantekening in te maken, en je kan het oppakken om iets te laten zien of het er met elkaar over te hebben.
Vanuit Nederland is de Informatietafel Autisme verantwoordelijk voor dit project. Aan deze informatietafel werken organisaties die publieksinformatie maken over autisme samen aan verbetering van informatievoorziening voor mensen met autisme en hun naasten. Betrokken partijen zijn de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA), Vanuit Autisme Bekeken (VAB), Personen uit het Autisme Spectrum (PAS), Netwerk Innovatie & Productontwikkeling Autisme (NIPA) en Wegwijzer Autisme.
Vanuit Vlaanderen zijn primair Participate-autisme.be en KU Leuven betrokken.
Mama, waarom eet jij niet mee? Voor ouders met een eetprobleem
Mignon van Bruggen
Voor veel ouders is samen eten een moment van verbinding. Maar wat als je als moeder — of vader — zelf worstelt met eten? Hoe leg je je kind uit waarom je je bord wegschuift of je lunch overslaat? Ouderschap en eetproblemen lijken onverenigbaar, maar zijn voor honderden gezinnen in Nederland dagelijkse realiteit. In dit boek delen ouders openhartig hun worstelingen, angsten en verlangens. Ze komen uit allerlei gezinnen: eenoudergezinnen, regenbooggezinnen, pleeggezinnen, gezinnen met een migratieachtergrond — en ook partners vertellen hun verhaal.
Een eetprobleem draag je zelden alleen. Zeker niet als je ouder bent. In Mama, waarom eet jij niet mee? doorbreekt systeemtherapeutisch werker Mignon van Bruggen het hardnekkige taboe rond eetproblemen bij ouders. Wat als je moeder bent, maar niet mee-eet aan tafel? Hoe vertel je je kind waarom je steeds zo moe bent, zo streng voor jezelf, of telkens naar het toilet gaat? Dit boek geeft een gezicht aan een onderbelichte groep ouders die dagelijks balanceren tussen zorgen voor hun gezin en worstelen met hun eigen herstel.
Eetproblemen raken niet alleen het individu, maar hele gezinnen. Ongeveer 5 tot 10% van de vrouwen krijgt in haar leven een eetstoornisdiagnose. Van hen heeft zeker 16% kinderen. Dat betekent dat in Europa en de VS samen naar schatting 1,5 miljoen kinderen opgroeien met een moeder die (nu of in het verleden) kampt met een eetprobleem. Deze kinderen hebben vaker moeite met het reguleren van hun eetgedrag en emoties. Toch blijft de impact van eetproblemen op het ouderschap onderbelicht — tot nu.
In het boek komen ouders aan het woord die met schrijnende eerlijkheid hun ervaringen delen. Zoals Jasmijn (30): ‘Ik worstel nog elke dag met een slecht geweten over de periode waarin ik de kinderen heb laten lijden onder mijn eetprobleem. Ik voel me daardoor een ontzettend slechte moeder. Ten eerste heb ik hen niet de warmte en liefde kunnen geven die zij zo hard nodig hadden. En misschien heb ik hen door mijn voorbeeld blijvende schade toegebracht.’
Van Bruggen put uit haar jarenlange ervaring bij Novarum, centrum voor eetstoornissen. Ze verweeft praktijkkennis met persoonlijke inzichten en ontroerende ervaringsverhalen van ouders. Thema’s als schaamte, overerfbaarheid, gezinsdynamiek, zwangerschapscomplicaties, en hoe je wél in verbinding kunt blijven met je kind, komen aan bod. Ook zorgverleners en naasten krijgen concrete adviezen, waarmee ze steunend en zonder oordeel kunnen bijdragen aan herstel.
Mignon van Bruggen (1972) is behandelaar en systeemtherapeutisch werker bij Novarum, waar zij volwassenen ondersteunt in hun herstelproces. Zelf is ze moeder van twee kinderen en partner van haar man en vanuit die rollen ervaringsdeskundig in wat ouderschap en partnerschap voor een mens kan betekenen, en hoe je hierin kunt groeien. Ze hoopt dat ouders zich door dit boek gezien voelen — en weten dat ze er niet alleen voor staan.
Handboek seksuele gezondheid. Praktische kennis voor zorgprofessionals
Peter Leusink, Minke de Boer, Maud Lazaroms, Marjo Ramakers
Seks is een belangrijk onderdeel van de kwaliteit van leven van mensen en kent vele dimensies: lichamelijke, psychologische, relationele en culturele. Seksualiteit is dynamisch, ontwikkelt zich een heel leven lang, en is afhankelijk van de levensfase en de context waarin een persoon zich bevindt. Ook het vakgebied seksuele gezondheid is in ontwikkeling.
Mensen ervaren seks niet altijd zoals ze dat wensen. Er kunnen vragen en onzekerheden zijn over ‘hoe het hoort’ en over wat ‘normaal’ is. Of ze willen weten hoe ze op een positieve manier hun seksleven vorm kunnen geven en wat er nodig is voor een duurzame seksuele relatie. Mensen kunnen worstelen met hun genderidentiteit of seksuele oriëntatie. Er kunnen seksuele vragen of problemen zijn bij een ziekte of een depressie. Anderen worden geconfronteerd met de negatieve gevolgen van seks zoals een soa, ongewenste zwangerschap of seksueel trauma.
Handboek seksuele gezondheid leert professionals vragen en uitdagingen op het gebied van seksualiteit te signaleren, met cliënten hierover in gesprek te gaan, waar mogelijk informatie te geven of te counselen en zo nodig adequaat te verwijzen. Daarnaast biedt dit boek praktische handvatten voor professionals die zich bezighouden met preventie, gezondheidsbevordering en beleid.
Praten over seks, dat spreekt vanzelf.
Dr. P. (Peter) Leusink, arts-seksuoloog NVVS bij De Seksuele Zaak en Transgenderzorg Utrecht, Utrecht. Docent RINO Groep Utrecht, Seksualiteitschool Amsterdam. Drs. M.A. (Minke) de Boer, psycholoog-seksuoloog NVVS, systeemtherapeut NVRG bij Flevoziekenhuis Almere en Praktijk Minke de Boer Amsterdam. Hoofddocent opleiding Consulent seksuele gezondheid RINO Groep Utrecht. Drs. M.E. (Maud) Lazaroms, GZ-psycholoog, consulent seksuele gezondheid NVVS, EMDR Europe Practitioner/EMDR Therapeut VEN® bij De Seksuele Zaak, Transgenderzorg Utrecht en In Therapie, Utrecht. Hoofddocent opleidingen post-hbo seksuologie en Consulent seksuele gezondheid RINO Groep Utrecht.Drs. M.J. (Marjo) Ramakers, arts-seksuoloog NVVS, Fellow ECSM bij Centrum voor Psychische, Relationele en Seksuele gezondheid, Voorschoten. Docent RINO Groep Utrecht; Stichting OOG, Delft.
Een docentenexemplaar is gratis aan te vragen.
Gevaarlijke relaties en hoe ze eindigen in moord
Jane Monckton Smith
Elke vier dagen wordt er in het Verenigd Koninkrijk een vrouw gedood door haar (ex-)partner. In Nederland is dat iedere acht dagen. Femicide als extreme vorm van huiselijk geweld is een epidemie geworden.
Jane Monckton-Smith is hoogleraar publieke bescherming, gespecialiseerd in interpersoonlijk geweld. Ze begon haar loopbaan als politieagent en heeft een dochter die twee jaar lang een relatie had waarin sprake was van dwingende controle.
Ze betoogt dat mensen hun (ex-)partner zelden in een opwelling vermoorden. In plaats daarvan is de moord bijna altijd het hoogtepunt van een duidelijk gedefinieerde tijdlijn van acht fasen:
1. De dader heeft een geschiedenis van controle uitoefenen en stalken.
2. De wervelstorm in toewijding: de relatie ontwikkelt zich in een razend tempo.
3. Leven met controle: het slachtoffer past haar gedrag aan.
4. De trigger: er gebeurt iets wat het controlemechanisme dreigt te doorbreken (zoals zwangerschap of scheiding).
5. Escalatie: het controlerende gedrag intensiveert.
6. Een omslag in denken: de dader gooit het over een andere boeg.
7. Planning (van de moord).
8. Moord en/of zelfmoord.
Met deze Tijdlijn van de Moord laat Monckton-Smith ons zien waarop we moeten letten bij relaties met dwingende controle en, net zo belangrijk, waarop we ons moeten richten om de progressie te stoppen, om een leven te redden.
De daders weten wat ze doen, krachtig en manipulatief. Een einde maken aan het leven van hun (ex-)partner en anderen ervan overtuigen dat dit gerechtvaardigd was (ook in een rechtszaak), is de ultieme demonstratie van hun macht.
Gebruikmakend van disciplines als psychologie, sociologie en rechten, praat Monckton-Smith met slachtoffers, hun families en moordenaars om het hoe en waarom van misbruik te achterhalen – terwijl ze een spotlight zet op de maatschappij en de media die dit laten gedijen.
-
Wil jij met jouw boek in deze rubriek? Stuur ons een mail: info@ggztotaal.nl.
-
Lees hier eerdere afleveringen van de bibliotheek
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
