Kinderen die al op heel jonge leeftijd minder empathisch reageren dan leeftijdsgenoten, vertonen op latere leeftijd vaker bovenmatig agressief gedrag. Dat concludeert de Leidse promovendus Malou Noten in haar proefschrift, waar ze morgen op promoveert.
Noten toont met diverse onderzoeken aan dat agressief gedrag al in de peutertijd voorspeld kan worden door te kijken hoe empathisch het kind reageert. Noten: ‘We weten uit eerder onderzoek dat gebrekkige empathie een risicofactor is voor agressie in de basisschoolleeftijd, pubertijd en volwassenheid. Bij jonge kinderen was er echter nog weinig onderzoek gedaan en de onderzoeken die er wel waren, gaven tegenstrijdige resultaten.’ Zowel empathie als agressie zijn eigenschappen die kinderen al op zeer jonge leeftijd ontwikkelen en daarom verwachtte Noten dat ze al vroeg aan elkaar gerelateerd zijn. ‘Deze relatie werd echter pas goed zichtbaar toen we ook keken naar andere factoren, zoals het geslacht, het kunnen beheersen van de eigen impulsen en de mate van sociale aandacht die ze hebben voor anderen.’
Langdurig onderzoek moeders en kinderen
De promovendus werkte samen met een onderzoeksteam van pedagogen. In het project Een Goed Begin volgden de onderzoekers 276 moeder-kindparen, vanaf de zwangerschap totdat het kind bijna 4 jaar oud was. In die tijd vonden er zes onderzoeksmomenten plaats. Vier daarvan beschrijft Noten in haar proefschrift. In alle onderzoeken werd zowel gekeken naar het gedrag als de fysiologische reactie van de kinderen, onder andere door het meten van de hartslag.
Onderzoeken en vragenlijsten
Op de leeftijd van 6 maanden werden baby’s emotioneel uitgedaagd door hun moeder even niet op het kind te laten reageren en haar even helemaal uit het zicht te laten verdwijnen. Op de leeftijd van 20 en 30 maanden werd empathie gemeten aan de hand van een pijnsimulatietaak: de onderzoeker deed alsof zij zich stootte en simuleerde intense pijn. Daarnaast onderzochten ze het vermogen om impulsen te beheersen. Op de leeftijd van 3,5 jaar werd gekeken in hoeverre kinderen zich konden inleven in emoties van andere kinderen tijdens het zien van een video met kinderen die emoties tonen. De moeders vulden op alle onderzochte leeftijden vragenlijsten in over de mate van agressief gedrag van hun kind.
Stimuleer empathisch vermogen
Noten concludeert: ‘Onze onderzoeken laten zien dat een hoge mate van agressie gerelateerd is aan een lage affectieve empathie: het niet goed kunnen invoelen van andermans emoties.’ Bij jongens kwamen deze verbanden vaker voor dan bij meisjes. Ook het niet goed kunnen beheersen van de eigen impulsen bleek een voorspeller te zijn van meer agressie. Ze pleit voor het vroegtijdig herkennen van een gebrekkige ontwikkeling van empathie en dit vermogen te stimuleren als dat nodig is. Noten: ‘Daarnaast is het van belang om beter rekening te houden met factoren die van invloed zijn op de relatie tussen empathie en agressie, zoals geslacht, beheersing van impulsen en de sociale aandacht die het kind heeft voor anderen.’
Bron: Persbericht Universiteit Leiden
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijffomulier, Opgeven van je mailadres is voldoende.
Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
