Het jaaroverzicht: de ggz in 2020
Hoe deed de ggz het, als reactie op de corona-pandemie? Daarover verschillen de meningen. De eerste richtlijn rond covid en de ggz verscheen eind maart, en was opgesteld in nauwe samenwerking tussen de NVvP, LVVP, NVP, NIP, P3NL, V&VN en GGZ Nederland en volgde zoveel als mogelijk de richtlijnen van het RIVM. Bijna maandelijks werd de richtlijn aangepast aan de actuele stand van zaken (zoals hier, hier en hier). Tekenend voor de situatie in de wereld is dat de zesde richtlijn, in juni, nog wordt aangekondigd als ‘waarschijnlijk de laatste’. Ondertussen staat de stand op negen en het einde is pas sinds kort in zicht.
De richtlijnen stelden dat patiënten zoveel mogelijk de noodzakelijke behandeling en begeleiding moesten blijven krijgen voor hun psychische klachten, maar dat het onvermijdelijk was dat de behandeling of begeleiding waar nodig vervangen werd door bijvoorbeeld beeldbellen of een andere digitale vorm van behandeling. Afspraken moesten alleen uitgesteld als dit verantwoord was en in goed overleg met de patiënt.
Vanaf dat moment spreken de berichten en de onderzoeken elkaar tegen. Er zijn veel signalen dat hulpverlening onnodig opgeschort wordt. Ook GGZ Totaal krijgt daarover mails, evenals klachten dat er massaal overgestapt wordt op beeldbellen en soortgelijke communicatie, terwijl dat niet aangewezen is.
Aan de andere kant van het spectrum vertellen hulpverleners dat ze, net als in de ziekenhuizen, in een isolatiepak op huisbezoek gaan, in veel instellingen worden speciale routes aangelegd en plexiglas aangebracht.
Het beeld is, kortom, niet eenduidig. Waar de ene instelling de behandeling en begeleiding zo normaal mogelijk laat doorgaan, worden elders behandelingen simpelweg gestaakt, in afwachting van betere tijden.
Eind maart schrijft MIND een brief aan de Tweede Kamer waarin de cliëntenkoepel haar zorgen uit over ‘het wegvallen van zorg en ondersteuning of de dreiging daarvan’. Ypsilon sluit zich daarbij aan: ‘Wij zien dat in de ggz voor de meest kwetsbare groep de zorg is afgeschaald. Terwijl veel behandelingen staan of vallen met continuïteit. Volgens MiIND hebben verreweg de meeste patiënten te horen gekregen dat hun therapie en dagbesteding wegvalt en ze hebben niet gehoord waar ze nog wél op kunnen rekenen.’
Een peiling onder het panel Psychisch Gezien van het Trimbos Instituut bevestigt dat beeld: slechts 26% van de 600 deelnemers heeft eind april face-to-face contact met een hulpverlener. Het percentage mensen dat thuis wordt bezocht is dan gedaald van 38% naar 9%. Een kleine meerderheid (55%) is tevreden over de huidige vorm van contact. De mensen met wie is overlegd over aanpassing van de behandeling waarbij met hun wensen rekening is gehouden, zijn veel tevredener over de hulpverlening dan degenen bij wie dit niet was gebeurd.
Wie wel tevreden is over de hulpverlening is de inspectie. Sterker: de inspectie schrijft in juni onder de indruk te zijn van het aanpassingsvermogen van de ggz. In september herhaalt de dienst het nog maar eens: ‘De ggz is krachtig en flexibel omgegaan met de coronacrisis’.
De ervaringen van de inspectie staan in schril contrast met wat wij en anderen horen van patiënten. Ook hulpverleners zelf voelen zich tekortschieten en ervaren veel stress, wat natuurlijk vooral iets zegt over de wens zich in te spannen en de wens om het beter te doem.
Verwijzingen naar de ggz
Tegengesteld aan de verwachting, neemt het aantal verwijzingen af. De afname varieert van 25% oplopend tot maar liefst 80%. De verklaring lijkt simpel: mensen hebben andere dingen aan hun hoofd, de ‘mentale problemen kunnen wel even wachten’. Anderen zijn bang dat huisartsen het al te druk hebben, gaan vervolgens niet en worden dus ook niet doorverwezen.
Het beeld herstelt zich in de loop van het jaar, maar fluctueert nog steeds. In oktober zijn er 9% minder verwijzingen, in december is het aantal verwijzingen stabiel en vrijwel op niveau van vóór de corona-crisis.
Maar, ondanks deze afname, is het effect op de wachtlijst nihil.
Ons hele jaaroverzicht:
=> Niet bij corona alleen: de ggz in 2020
=> Eindelijk in werking: de Wet verplichte ggz
=> De oneindige mogelijkheden van het internet
=> De jeugdzorg als zorgenkind
=> Onze mentale weerstand tijdens de corona-pandemie
------------------------------------------------------------------------------
