Johan Atsma in gesprek met muzikant, maker en schrijver Muriel.
Rotterdam Delfshaven, thuishaven van Muriel die daar heel bewust is neergestreken na de nodige omzwervingen in Nederland, Frankijk en een periode in Rome. Ze voelt zich er bijzonder prettig thuis en is inmiddels een bekend gezicht en wellicht zelfs al een fenomeen in de buurt. We spreken dan ook daar af in een horecagelegenheid op de grens van het historische deel en de gewone woonwijk vol diversiteit die Delfshaven toch vooral is. “Als je beroemd wil worden, ga je naar Amsterdam. Als je toffe dingen wil maken dan ga je naar Rotterdam.” Aldus Muriel en als Amsterdammer snap ik heel goed wat ze bedoeld en kan ik haar niet anders dan gelijk geven... Al snel zijn we in gesprek en toont ze haar geheel eigen oprechte gedrevenheid.
Vorig jaar publiceerde Muriel bij Uitgeverij de Graaff haar boek Getuigenis van een gek, ontdekkingsreis door lichaam en geest. Daarin beschrijft ze een lange periode van waanzin, waarin ze de weg was kwijtgeraakt en hoe ze vervolgens een nieuwe start in haar leven wist te maken waarin ze de weg vond die bij haar past: muziek en kunstenaarschap. Zoals Muriel zelf vol overtuiging zegt: “stoppen met vechten en muziek maken; muziek maakt mijn ziel schoon.”
Haar boek is een terugblik op een lange ontdekkingsreis, inclusief opnames en rondgang door de psychiatrie waarin ze door buitenstaanders c.q. hulpverleners nagenoeg werd afgeschreven. Eenmaal een gek, altijd een gek was daarin met enige regelmaat de teneur. In haar boek en tijdens ons gesprek laat Muriel overtuigend zien dat het leven toch iets complexer in elkaar steekt dan deze cliché opvatting van psychiatrische problematiek. Zoals Muriel dat in het begin van haar boek omschrijft: “ik wil leven, ik weet alleen niet hoe.” Leven was voor haar makkelijk gezegd maar in het geheel niet eenvoudig gedaan en zo kun je haar boek zien als het verslag van een heel intensief leerproces.
Getuigenis van een gek heeft Muriel pas geschreven vele jaren na de periode van neergang en opnieuw starten in haar leven. Ze kan er inmiddels met afstand en reflectie naar kijken. Het is een indrukwekkend verslag van een heftig beleefde periode in mentaal maar zeker ook fysiek opzicht. Een periode van zeventien jaar die uiteindelijk leidde tot een vorm van heelheid waarin Muriel is geworden wie ze is.
Driehoek van denken, voelen en handelen
In drie thematische verbanden - individu, groep, samenleving - beschrijft ze haar genezingsproces in korte hoofdstukjes, die telkens in tweetallen elkaar resoneren. Je krijgt een beeld van haar neergang, het beleven, de hulp en de weg waarin het lichamelijk, emotioneel en mentaal welbevinden steeds meer in direct verband met elkaar komen te staan. Het gaat telkens om die driehoek van denken, voelen en handelen, aldus Muriel. ”Eigenlijk bevat het boek effectief gezien maar een aantal jaren in de psychiatrie. “Daarna ben ik zelfstandig verder gegaan met helen.” Uiteindelijk leidt dat tot evenwicht, tot genezing. Zoals Muriel dat zelf in het boek omschrijft: “Gaandeweg raak ik gefascineerd door hoe fantastisch mijn lichaam werkt, wat het allemaal kan, word ik verliefd en ga ik er intens van houden. Ik heb geen lichaam, ik bén het.” Dat besef, die ervaring opent nieuwe wegen maar evenzogoed kun je stellen dat de mogelijkheid om die nieuwe wegen te kunnen bewandelen heeft geleid tot een nieuwe start, een nieuw bestaan.
“Aanleiding om het boek te gaan schrijven was het gat in mijn CV dat vragen opriep. Dat voelde als de roze olifant in de kamer. Ik kon daar niet omheen zonder te liegen. Bovendien was ik voor mijn gevoel jaren door de overheid onderhouden, het boek schrijven was mijn manier om me te verantwoorden en iets terug te doen.”
“Maar de eerste en belangrijkste reden waarom ik dat boek heb gemaakt, is dat ik een maatschappijkritisch essay wilde schrijven. Want om te kunnen genezen heb ik een aantal taboes moeten doorbreken.” De essentie daarin lag voor haar in de maatschappelijke obsessie voor controle en onze gespleten manier van zijn. Dat heeft ze naast zich neergelegd. “Ik zie deze manier van gedissocieerd zijn als een maatschappelijk probleem en volgens mij ligt het antwoord op waanzin in eenheid van handelen, voelen en denken want die eenheid bevat wie we zijn. Essentieel is dat je vrij bent om te zijn wie je bent.”
Taboe rondom psychiatrie, op emoties en gevoelsleven
Uitgebreid hebben we het met elkaar over diagnostiek, over de DSM 5 en de behoefte van de ggz om vooral middels de DSM te kwantificeren en te becijferen en te weinig te kijken naar de maatschappelijke context waarin psychiatrische problemen zich voordoen. We spreken over de vooroordelen, het overal gehanteerde paradigma dat je nooit kunt genezen van een psychiatrische aandoening: “Het kan niet…punt, je houdt altijd psychische kwetsbaarheid...” Muriel maakt zich boos over dit soort overtuigingen en er valt even een vloek… We hebben het over visie op de mens, over lichaam en ziel. Over het grote taboe dat in onze maatschappij heerst rondom psychiatrie. En niet alleen daar. Er ligt volgens Muriel ook een taboe op emoties en gevoelsleven waardoor mensen niet goed kunnen genezen. In haar boek laat Muriel duidelijk weten hoe zij daar tegenaan kijkt en hoe ze het leven inmiddels ervaart in eenheid van lichaam en ziel. Ze wil welbewust een ander geluid laten horen.
Overigens kan Muriel gelukkig ook vertellen over de vier mensen die voor haar van grote betekenis zijn geweest binnen de ggz. Met een van hen, in het boek telkens ‘de dame’ genoemd, heeft ze nog steeds sporadisch contact. Die vier mensen hebben, aldus Muriel, als overeenkomst dat ze in staat waren om te pionieren in een persoonlijke aanpak door Muriel serieus te nemen en haar beleving centraal te stellen.
De Ferrari die een Volvo break moest worden
Natuurlijk hebben we het ook over hoe het allemaal zo gekomen is… In ons gesprek gebruikt Muriel hiervoor een prachtige analogie. “Ik ben vroeger eens aan een liedje begonnen, over een Ferrari die een Volvo break moest worden. Een Volvo break kan je volstoppen met een gezin, met spullen, die is steady, daar kan je honderden kilometers mee rijden zonder te tanken, allemaal gadgets voor het dagelijkse leven, is betrouwbaar, gaat niet zo snel kapot etcetera. Een racewagen zoals een Ferrari, daar heb je in principe geen reet aan. Ze slurpen benzine, je moet constant banden vervangen, altijd kleine reparaties te doen, die dingen kunnen ontploffen, zijn levensgevaarlijk. Maar ondertussen kan je er wel als een malle mee scheuren op het circuit, wedstrijden mee winnen en toffe dingen mee beleven. Stel je maar eens voor dat je met het bouwpakket van een racewagen, probeert om een Volvo break te bouwen. Dan krijg je een gedrocht van een ding. Je gaat zoeken naar kofferruimte, naar een reservewiel, naar een achterbank. Maar dat zit allemaal niet in het bouwpakker van een racewagen. Daarentegen vind je wel een monster van een motor, een supersensitief gaspedaal en een helm. Wat zeg je dan? Dat bouwpakket is niet goed want er ontbreekt van alles en er zitten allemaal rare elementen bij? Naja, nee, je moet snappen dat het om een racewagen en niet om een stationwagen gaat. Ik geloof niet in psychische kwetsbaarheid. Ik geloof dat mensen soms niet goed in elkaar gezet kunnen zijn waardoor ze gaan dysfunctioneren. Dan moet je van alles afbreken en weer opnieuw opbouwen. Je gaat van een Ferrari toch ook niet zeggen dat hij kwetsbaar is? Dat ding gaat loeihard en is supersterk.”
Een ander mens
Die periode ligt inmiddels lang achter haar, ze heeft in Rotterdam Delfshaven haar plek gevonden en haar bestaan vindt invulling en zingeving in haar kunstenaarschap in de muziek. “Mensen denken altijd dat de ellende inspiratie is. Ik zie dat niet zo. Ik denk dat mijn songs doorspekt zijn van verzet en verlangen naar vrijheid en wellicht is dat gevoed door waar ik vandaan kom. Maar ik denk ook dat dat verlangen een beetje in mijn dna zit”. Want in die vorm voelt ze zich geheel zichzelf. “Echter dan nu heb ik me nog nooit gevoeld.” “Ik ben echt een ander mens geworden”.
Muriel heeft inmiddels twee albums op haar naam staan, kortgeleden kwam er een EP uit en ze werkt inmiddels samen met haar band aan een show die als titel heeft: Joy of Madness. Het is een energieke, indringende maar ook hoopgevende voorstelling in wording. De show bevat muziek, storytelling en beeld en roept vragen op over gender, mentale gezondheid en klimaat.
Zoektocht wordt muziek- en performancekunst
Als ik haar vraag hoe ik haar nieuwe show kan duiden: als afronding of gewoon een nieuw hoofdstuk zegt ze zonder aarzeling “een nieuw begin”. “Voor mij is Joy of Madness de vrijheid vieren, een pleidooi voor eenheid van denken, doen en voelen. Daar ligt het antwoord op de vraag: Hoe worden we als mensen weer vrije dieren? Mijn boek voert in de kern ook dat pleidooi. Alles voelen wat er te voelen valt en dan valt ook de puzzel op zijn plek.”
De performance wordt uitgevoerd door een mix van professionele muzikanten en een tiental vrouwen uit Rotterdam Delfshaven. Muziek is crossover en de storytelling gebaseerd op haar boek. Zoals Muriel het zelf op haar website het beste zegt: “Hoe is psychische gezondheid verbonden met de vrijheid om te kunnen zijn wie je bent? Wat gebeurt er in een samenleving waar onze eigen menselijke natuur niet wordt gezien en gehoord? En hoe gaan we dan als mensheid om met onze omgeving, de natuur om ons heen?” Van die zoektocht weet Muriel muziek- en performancekunst te maken…
Ik kijk terug op een intensief en boeiend gesprek waar dit verslag slecht een klein deel van reflecteert. Muriel kan zich zo goed voelen als een dier in gelukzalige staat. Ze is thuis gekomen.
Wie meer wil weten over Muriel kan alles vinden op haar website, op Instagram, op Facebook, op YouTube of op Spotify.
Lees ook andere interviews van (onder andere) Johan Atsma
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
