De werking van placebo’s kan in toenemende mate rekenen op wetenschappelijke belangstelling. Het is dan ook zeker niet de eerste keer dat is de werking er van is onderzocht. In eerder onderzoek was al naar voren gekomen dat een ’neppil’ ook kan werken als de patiënt wéét dat de voorgeschreven medicatie een placebo is. Relatief nieuw is, dat het effect nog groter is als de patiënt ook begrijpt waarom de placebo mogelijk werkt.
Hoewel het hier beschreven onderzoek gericht is op vrouwen met premenstrueel syndroom (PMS) en daarmee niet strikt een ggz-onderwerp is, zijn de resultaten dusdanig verrassend, dat verder onderzoek op het gebied van mentale klachten, bijvoorbeeld onbegrepen pijnklachten, aanbevelenswaardig is.
Uitleg maakt het verschil
Een recente studie, eerder deze maand gepubliceerd in BMJ Evidence-Based Medicine, onderzocht dit effect bij vrouwen met premenstrueel syndroom (PMS). PMS zorgt vaak voor een mix van fysieke en mentale klachten in de aanloop naar de menstruatie, zoals stemmingswisselingen, vermoeidheid en prikkelbaarheid.
In de studie deden 150 deelnemers mee, at random verdeeld over drie groepen:
- één groep kreeg geen behandeling,
- één groep kreeg een placebo voorgeschreven. Dat werd wel verteld, maar er volgde geen verdere uitleg,
- een derde groep kreeg een placebo met een uitgebreide uitleg van zo’n 15 minuten. Verteld werd dat placebo’s krachtig zijn, dat ze vaak effect hebben bij PMS en dat ons brein automatisch een verband legt tussen het slikken van een pil en verbetering van klachten, omdat we dat van jongs af aan hebben geleerd.
De resultaten zijn verrassend te noemen. Bij de groep die geen behandeling kreeg, nam de intensiteit van de klachten met 33% af. Bij de groep die een placebo kreeg zonder verdere uitleg, was dat 50%. Bij de groep die een placebo én uitleg kreeg, nam de intensiteit van de PMS-klachten tot bijna 80% af.
Klinische implicaties en verder onderzoek
Het American College of Obstetricians and Gynecologists stelt in hun recente richtlijnen meer ’shared decision making’, inclusief het bespreken van de behandelvoorkeuren van vrouwen en de bijbehorende voordelen en risico’s van mogelijke interventies om de meest geschikte behandeling voor de patiënt te kiezen. De onderzoekers menen dat In die zin het bespreken van de optie van OLP’s een mogelijkheid is om een alternatief voor bijwerkingen te bieden. Volgens hen is het geven van voldoende en duidelijke informatie niet alleen in overeenstemming met het ethische basisprincipe van autonomie van de patiënt, het verbetert ook de effecten van de interventie en verbetert de therapietrouw, wat de resultaten laten zien.
Om te evalueren of het openlijk geven van placebo’s (de zogeheten Open Label Placebo’s, OLP) als een valide interventie voor PMS in de gynaecologische praktijk kan dienen, zijn toekomstige klinische onderzoeken nodig waarin OLP’s worden vergeleken met bestaande eerstelijnsbehandelingen, schrijven de onderzoekers.
Antje Frey Nascimento et al: Efficacy of open-label placebos for premenstrual syndrome: a randomised controlled trial. BMJ Evidence-Based Medicine, april 2025.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! GGZ Totaal verschijnt tweemaal per maand en behandelt onderwerpen over alles wat met de ggz te maken heeft, onafhankelijk en niet vooringenomen.
Abonneren kan direct via het inschrijfformulier, opgeven van je mailadres is voldoende. Of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines.
