In Nederland gebruiken ruim 150.000 mensen met een depressie langer dan een jaar antidepressiva. Veel patiënten hebben er baat bij, maar langdurig gebruik kan ook nadelen hebben. Gebruikers willen weten hoe lang ze nog antidepressiva moeten gebruiken. Maar kan iedereen na enige tijd weer veilig stoppen? Hoe zit het bijvoorbeeld met het risico op terugval? Het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen financiert vanaf 2019 de OPERA-studie. Projectleider prof. Brenda Penninx, Amsterdam UMC voert de studie uit met een breed consortium bestaande uit o.a. de huisarts- en psychiatrie groepen van Amsterdam UMC, Leiden UMC, UMC Groningen, Erasmus MC en Radboud UMC. ”Dit breed gedragen onderzoek moet behandelaars en patiënten handvatten gaan bieden voor veilig afbouwen.”
OPERA gaat kijken wat in de dagelijkse behandelpraktijk de kans is op terugval bij afbouwen. Maakt het uit of mensen voordat ze gaan afbouwen lang of minder lang antidepressiva gebruiken? Wat is het beste moment om te stoppen, en verschilt dat per patiëntgroep? Een deel van de deelnemers komt straks uit ggz-instellingen, maar de meesten uit de huisartsenpraktijk, aldus hoogleraar psychiatrische epidemiologie Penninx. Daar worden antidepressiva veelal voorgeschreven, en het is volgens haar de plek waar je afbouw zou moeten bespreken. ’Eerder onderzoek is vooral gedaan bij de zwaarste groep met een depressie, vaak binnen specialistische centra. OPERA moet een reëler beeld geven over de hele breedte van de dagelijkse behandelpraktijk.’
Risicovol zelf stoppen
Brenda Penninx noemt het publieke én professionele debat over antidepressiva ’emotioneel beladen’. Effectiviteit van de middelen is onbetwist, zegt Penninx, maar over het meest adequate gebruik zijn nog veel vragen. ’Veel patiënten willen het liefst stoppen als het ze beter gaat. Maar het ontbreekt aan wetenschappelijk bewijs bij wie je veilig kunt afbouwen nadat de depressie vermindert, en op welk moment.’ Nogal wat huisartsen en psychiaters blijven toch maar herhaalrecepten uitschrijven. Of patiënten stoppen juist op eigen gelegenheid, zonder goed overleg met hun behandelaars. Met als gevolg dat ze soms weer terugvallen in een depressie.
Hele veld vertegenwoordigd
De studie wordt zeer breed gedragen, van alle relevante beroepsgroepen tot patiëntenorganisaties. Ook doen er meerdere academische centra (uit Amsterdam, Leiden, Groningen, Rotterdam en Nijmegen) aan mee. De onderzoeksgroep vertegenwoordigt het hele veld, zodat de behandelpraktijk straks daadwerkelijk met de resultaten kan worden verbeterd. Prof. Mattijs Numans, hoogleraar huisartsgeneeskunde aan LUMC en praktiserend huisarts, heeft hoge verwachtingen. ’Veel patiënten willen het liefst stoppen, maar niemand weet goed hoe dat het beste kan. Dat maakt mensen onrustig. Stoppen vergt een intensieve begeleiding, maar je hebt daar als arts nu geen handvatten voor. Ik verwacht dat we patiënten met de OPERA-gegevens veel beter een individueel advies kunnen geven.’
Scherpe patiëntprofielen
Psychiater dr. Christiaan Vinkers, Amsterdam UMC, wijst op het bredere belang van de studie: ’In de geneeskunde weten we veel van starten met medicatie, maar nog heel weinig van veilig stoppen. Dat geldt voor veel meer geneesmiddelen dan antidepressiva. OPERA gaat pionieren op een heel relevant terrein, op zoek naar gedegen bewijs voor een beter stopbeleid.’ Brenda Penninx is blij met de brede steun voor de studie. ’Het mooiste is als we uiteindelijk scherpe patiëntprofielen kunnen schetsen. Zodat we beter kunnen voorspellen wie er baat heeft bij langdurig gebruik van antidepressiva en bij wie afbouwen heel goed mogelijk is.’
Over OPERA
OPERA (Netherlands study of Optimal, PERsonalized Antidepressant use) is een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studie naar de korte- en langetermijneffecten van vroege afbouw van antidepressiva versus latere afbouw. Van een groep van 2.000 patiënten die antidepressiva gebruiken, worden er 400 gevolgd in hun afbouwproces. Kijk op www.opera-project.nl voor de samenstelling van het consortium en de adviesgroep. De studie loopt tussen 2019 en 2025 en wordt met € 2,9 miljoen gesubsidieerd door ZonMw.
Bron: Amsterdam UMC
Vind je dit interessant? Misschien is een abonnement op de gratis nieuwsbrief dan iets voor jou! Abonneren kan direct via het inschrijffomulier, of kijk eerst naar de artikelen in de vorige magazines
